O 23 de maio realizamos unha merenda saudable a base de produtos recollidos na nosa horta escolar, e na que participou todo o alumnado e profesorado do centro.

Como a colleita está sendo moi boa, debido aos coidados cos que mantemos a nosa horta, en breves, seguro que realizamos outra merenda con máis variedade de produtos.

Estaba todo boísimo!!

Ás veces, chegan mensaxes misteriosas nunha botella, outras, como neste caso, chegan maletas cheas de libros sobre os nosos mares e océanos.

Foi polo mes de febreiro cando recibimos no centro a exposición itinerante “Coidando o noso mar” prestada polo CEIDA (Centro de Extensión Universitaria e Divulgación Ambiental de Galicia) na Coruña, así como as redes e as nasas que os/as nosos mariñeiros/as usan a cotío no seu labor nas Rías Baixas. http://www.edu.xunta.gal/centros/ceipmanuelsueiro/node/2078

RÍAS ALTAS e RÍAS BAIXAS XUNTAS NO CEIP MANUEL SUEIRO!

As/os peques de Infantil achegáronse á beira do noso mar para descubrir eses libros con historias que nos achegan á inmensidade e tamén á fraxilidade dos nosos mares.

As/os alumnas/os de 4o E.P., como parte do proxecto documental sobre os mares, mergulláronse nese océano de libros achegándose aos seres vivos que os habitan.

DESFRUTEMOS E COIDEMOS OS NOSOS MARES!

As nenas e nenos de E. Infantil seguiron as andanzas de Lucy, a very lazy ladybird sen gañas de voar. Pero todas elas e eles, despois de escoitar o conto, decidiron que xa era tempo de que a ladybird botara a voar.

Nesas estabamos cando decidimos percorrer o xardín da escola e amosarlle o noso horto.

Non foi un voo moi longo, pero a ladybird descubriu o pracer de voar en liberdade.

FLY LADYBIRD FLY!

ODS 15 : CONSERVACIÓN DE ECOSISTEMAS

Os alumnos de 5º  de E. Primaria fixeron unha aproximación ao que era a axenda  20-30  a través da visualización do vídeo: “A AXENDA 20-30 e os obxectivos de desenvolvemento sostible”

MELLORANDO O NOSO “ECOSISTEMA” ESCOLAR

Comezaron a preguntarse polo seu entorno e decidiron que había determinados aspectos do seu centro que podían mellorar. Para iso fixeron carteis que animaban a toda a comunidade educativa a reciclar, manter limpo o patio, respectar as especies vexetais...

INVESTIGANDO OS PROBLEMAS PROPIOS DOS ECOSISTEMAS

Os incendios, o envellecemento da poboación, o abandono rural,  a crecente poboación de xabaríns... foron algúns dos problemas que atoparon os alumnos de 5º de primaria ao analizar o entorno das súas casas e aldeas.

A partires dunha nova sobre os paseos nocturnos dos xabaríns por Ourense fíxose unha chuvia de ideas sobre as posibles causas deste feito tan sorprendente como frecuente. O alumnado encontrou rapidamente a relación entre a despoboación e o desequilibrio nos  ecosistemas do ámbito rural e interurbano.

Tamén se  aproveitou a nosa participación no plan proxecta “Aliméntate ben”: “Ti sí que es un bo peixe!” para investigar sobre os problemas aos que se enfrontan os ecosistemas mariños: sobrepesca, contaminación, cambio climático...

Cada alumno investigou un aspecto concreto e buscou novas en diferentes medios sobre este tema, escribiron as súas conclusións que formarán parte do noso mural en proceso de creación.

UNHA POSIBLE SOLUCIÓN: A AGRICULTURA SOSTIBLE!

Unha forma de manter o equilibrio nos ecosistemas é apostar pola agricultura sostible e a produción propia de alimentos, reducindo así o consumo e o transporte coa implicación que significa en canto a redución de emisións de CO2. Para iso puxemos en marcha a nosa horta escolar: preparamos a terra, conseguimos diferentes hortalizas, plantamos, regamos, quitamos herbas, colocamos carteis co nomes dos noso cultivos... e agora toca esperar a probar os alimentos.

Para o vindeiro curso procuraremos facer compost cos restos orgánicos das nosas merendas e así devolverlle a terra parte do que ela nos dá.

 MURAL DE CONCIENCIACIÓN

O 19 de maio, o alumnado de 5º e 6º de educación primaria tivo o privilexio de asistir a unha clase de ximnasia acrobática e deportiva cunha profesional deste ámbito como é Isaura Hermida.

Isaura leva trinta anos ligada no deportivo á  ximnasia,  nos que leva formado a centenares de nenos e nenas  nunha escola e un club que se caracterizan por unha filosofía na que prima o humano sobre o deportivo. E iso que nestes trinta anos de traballo, pode presumir dun bo número de campeóns de España, medallistas e internacionalidades dos seus ximnastas.

Foi un placer contar coa súa profesionalidade e o alumnado pasouno realmente ben, aprendendo cousas básicas e importantes sobre esta modalidade deportiva.

Deixamos unha mostra gráfica desto e tamén a información necesaria se alguén quere apuntarse as súas clases.
Escola de Ximnasia e acrobacias do Burgas. Paco Paz.

O curso escolar 2022/2023, a aula de 6º de Educación Primaria, decidiu centrar o seu Proxecto Documental Integrado (PDI) cuxo obxectivo principal é que o alumnado sexa capaz de participar na defensa e na loita que todos debemos levar a cabo para defender o noso medio ambiente. Este PDI atópase dentro do PDI xeral do CEIP Plurilingüe Manuel Sueiro, co título: “No Sueiro o Planeta ten mellor pinta porque traballamos en conxunto a Axenda 2030”. O PDI do alumnado de 6º de Educación Primaria leva por título “Todos xuntos melloramos o noso mundo”.

Neste curso escolar a temática céntrase na defensa e a loita que todos debemos levar a cabo para defender o noso planeta centrándonos nos Obxectivos de Desenvolvemento Sostible (ODS) dentro da Axenda 2030. O grupo 6º de Educación Primaria traballou o ODS 12 Produción e consumo responsables, centrados no cambio do modelo actual de produción e consumo para conseguir unha xestión eficiente dos recursos naturais, poñendo en marcha procesos para evitar a perda de alimentos, un uso ecolóxico dos produtos químicos e diminuír a xeración de residuos a través de diversas accións que permitirán mellorar o noso medio ambiente, nos que o uso de accións para o desenvolvemento da biodiversidade son  para elementos básicos do mesmo. Para o cal partimos do libro “Salvemos o planeta” e concretamente no punto 107 que leva por título “Que é o desenvolvemento sostible”.

O por qué deste traballo integrado resúmese nas seguintes liñas centradas nas súas vantaxes tales como:

• Aumenta a motivación. O alumnado alcanza unhas necesidades de rango superior.
• Os membros dun equipo de traballo teñen a oportunidade de aplicar os seus coñecementos e competencias, e ser recoñecidos por iso, mesturando fortalezas complementarias.
• Maior compromiso mellorando o desempeño.
• Máis ideas.
• Máis creatividade e a aprendizaxe.
• Mellora a comunicación e reduce a tensión.
• Mellores resultados, aumentando a eficiencia e a produtividade.

Traballamos os seguintes OBXECTIVOS:

• Construír confianza co alumando e coas actividades propostas por eles.
• Establecer obxectivos comúns.
• Crear sentido de pertenza.
• Involucrar ao alumnado na toma de decisións.
• Buscar o entendemento entre partes.
• Impulsar a comunicación.
• Aproveitar a diversidade.
• Celebrar os éxitos do grupo.
• Favorecer o compromiso mutuo e a responsabilidade compartida.

Ademais dos obxectivos, citados anteriormente, os cales se caracterizan polas características da metodoloxía centrada nos PDI (Proxectos Documentais Integrados) os obxectivos que se perseguiron con este proxecto documental integrado centrados na afirmación “No Sueiro o Planeta ten mellor pinta porque traballamos en conxunto a Axenda 2030”, sendo os seguintes:  

Obxectivo xeral:

• Ser capaz de coñecer, identificar e propor modificacións no modelo actual de produción e consumo para conseguir unha xestión eficiente dos recurso naturais, poñendo en marchar procesos para evitar a perda de alimentos, o uso ecolóxico dos produtos químicos e diminuír a xeración de refugallos.  

Obxectivos específicos:

• Garantir modalidades de consumo e produción sostibles.
• Promover a xestión sostible e o uso eficiente dos recursos naturais.
• Reducir a xeración de residuos e o desperdicio de alimentos.
• Fomentar a xestión ecoloxicamente racional dos produtos químicos.
• Recoñecer e identificar as propias emocións en distintas situacións.
• Coñecer e practicar a empatía como instrumento para mellorar a convivencia cos demais.
• Tomar conciencia do valor que teñen os elementos da natureza e do planeta.
• Comprender o papel que temos en coidar o medio ambiente que nos rodea e no resto do mundo.
• Realizar unha acción de coidado do medio ambiente que podamos compartir co resto da contorna educativa e comunitaria.
• Recoñecer a importancia de protexer a biodiversidade no planeta que habitamos.
• Comprender as consecuencias que ten a sobreexplotación dos recursos naturais no medio ambiente.
• Promover a nosa capacidade como defensoras e defensores do medio ambiente.
• Desenvolver unha posición crítica e participativa con respecto ao noso modelo de consumo, a relación coa natureza e a utilización sostible dos recursos naturais.
• Aprender sobre o papel das mulleres, novas e comunidades ao redor do mundo na defensa do medio ambiente.
• Promover accións de mobilización e incidencia polo coidado do medio ambiente nas nosas contornas educativas e comunitarias

Contidos:

• Plan de consumo e produción sostible.
• Recurso naturais: uso eficiente.
• Residuos e desperdicios alimentarios.
• Refugallos: xestión racional, ecolóxica, prevención, redución, reciclado e reutilización.  
• Sustentabilidade: educación para o desenvolvemento sostible, ciencia e tecnoloxía, informes, turismo,...
• Diferentes emocións: tenrura, amor, odio, ira, irritación,...
• Os elementos da natureza.
• O medio ambiente: coidado, sobrexplotación, biodiversidade,..
• O modelo de consumo responsable.
• Papel da muller na defensa do medio ambiente  

Criterios de avaliación:

• Coñece as modalidades de consumo e produción sostible.
• Propón accións para a redución de residuos e desperdicio de alimentos.
• Fomenta a xestión ecolóxica racional dos produtos químicos.
• Coñece e enumera distintas emocións.
• Enumera distintos modos de actuación ante unha mesma emoción.
• Practica a empatía nas relacións cos demais como instrumento para mellorar a convivencia cos outros.
• Identifica os elementos da natureza e do planeta.
• Describe o papel que temos en coidar o medio ambiente que nos rodea e no resto do mundo.
• Realiza unha acción de coidado do medio ambiente que podamos compartir co resto da contorna educativa e comunitaria.
• Identifica e recoñece a importancia de protexer a biodiversidade no planeta que habitamos.
• Describe as consecuencias que ten a sobreexplotación dos recursos naturais no medio ambiente.
• Participa na defensa do medio ambiente.
• Desenvolve unha posición crítica e participativa con respecto ao noso modelo de consumo, a relación coa natureza e a utilización sostible dos recursos naturais.
• Coñece o papel das mulleres, novas e comunidades ao redor do mundo na defensa do medio ambiente.
• Promove accións de mobilización e incidencia polo coidado do medio ambiente nas nosas contornas educativas e comunitarias

Indicadores de logro ou desempeño.

• Coñece unha modalidade de consumo e de produción sostible.
• Propón unha acción para a redución de residuos e desperdicio de alimentos.
• Fomenta a xestión ecolóxica racional dos produtos químicos.
• Coñece e enumera emocións.
• Enumera catro modos de actuación ante unha mesma emoción.
• Practica a empatía nas relacións cos demais como instrumento para mellorar a convivencia cos outros.
• Identifica os elementos da natureza e do planeta.
• Describe o papel que temos en coidar o medio ambiente que nos rodea e no resto do mundo.
• Realiza unha acción de coidado do medio ambiente que podamos compartir co resto da contorna educativa e comunitaria.
• Identifica e recoñece a importancia de protexer a biodiversidade no planeta que habitamos.
• Describe as consecuencias que ten a sobreexplotación dos recursos naturais no medio ambiente.
• Participa na defensa do medio ambiente.
• Desenvolve unha posición crítica e participativa con respecto ao noso modelo de consumo, a relación coa natureza e a utilización sostible dos recursos naturais.
• Coñece o papel das mulleres, novas e comunidades ao redor do mundo na defensa do medio ambiente.
• Promove accións de mobilización e incidencia polo coidado do medio ambiente nas nosas contornas educativas e comunitarias

Contribución ás competencias clave e transversais e competencias claves da unión europea:

O desenvolvemento deste Proxecto Documental Integrado contribuíu ao desenvolvemento do conxunto das competencias claves definidas no marco normativo, contribuíndo as seguintes:  competencia en comunicación lingüística (CCL); competencia plurilingüe (CP); competencia matemática e competencia en ciencia, tecnoloxía e enxeñaría (STEM); competencia dixital (CD); competencia persoal, social e de aprender a aprender (CPSAA); competencia cidadá (CC); competencia emprendedora (CE) e competencia en conciencia e expresión culturais (CCEC). En especial destacar competencia persoal, social e de aprender a aprender xa que nos diferentes coñecementos que desenvolveremos e a aplicación dos mesmos por parte dos alumnos na súa vida diaria, dotándolles das estratexias necesarias para unha mellora da convivencia cos demais e con iso un mellor desenvolvemento social e persoal nos diferentes aspectos da súa vida.

Temporalización: 

• Realizáronse 3 sesións de 30 minutos de cada unha das semanas do segundo e do terceiro trimestre.

Metodoloxía:

Traballouse a través dunha metodoloxía activa e do descubrimento guiado, para que o alumno sexa capaz de construír as súas propias aprendizaxes de maneira autónoma. Apoiarémonos na maioría das actividades de soporte dixital, priorizando en todo momento o traballo a través da comunicación oral, axustándonos ás características do alumnado.

O PDI, “Todos xuntos melloramos o noso mundo”, desenvolveuse en dúas fases.

PRIMEIRA FASE

A primeira das fases, durante os dous primeiros trimestres facendo referencia a como atopamos o noso mundo e as diversas accións que vai realizando a sociedade, unhas que axudan a mellorar o noso planeta e outras que son necesarias melloralas. As actividades realizadas ao longo da primeira fase que permitiron ao alumnado de 6º de Educación Primaria ver como se atopa o noso mundo foron:

• Outubro : presentación do PDI de 6º de Ed. Primaria para o curso escolar 2022/2023. (Día das bibliotecas escolares).
• Día da alimentación. Co lema “Non deixemos a ninguén atrás” (semana do 19 a 21 de outubro).
• Día da Ciencia Como a ciencia mellora a calidade de vida e o coidado do planeta (9 de novembro).
• Mes da ciencia. Como a ciencia mellora a calidade de vida e o coidado do planeta (mes de novembro).
• Visita Aceites Abril. Empresa de elaboración de aceites sendo unha empresa que aplica políticas de sostenibilidade. (25 de novembro).
• Obradoiros da AFA Como a ciencia mellora a calidade de vida e o coidado do planeta (22 de decembro).
• Defendemos o mar. Como se atopa o mar e as accións dos seres humanos prexudicando o ecosistema mariño e contaminando o planeta Terra.  
• Visita ao supermercado. A visita centrouse en ver cales son os produtos de proximidade así como o etiquetado e empaquetado buscando os elementos menos contaminantes para o medio ambiente así como a redución da contaminación.

SEGUNDA FASE

A segunda das fases, comezou no mes de marzo de 2023. O alumando partiu do libro  partimos do libro “Salvemos o planeta” e concretamente no punto 107 que leva por título “Que é o desenvolvemento sostible”.

• Semana da prensa (6 ao 10 de marzo) Buscando noticias cambio climático e sostenibilidade empresas. A primeira das actividades centrouse na busca de noticias relacionadas co cambio climático e a sosteniblidade das empresas.

• A seguinte actividade centrouse na investigación propiamente dita do PDI establecendo cales son as ideas que teñen que tratar. Para o cal utilizamos a técnica de lapis ao centro recollendo as seguintes ideas que deben investigar.

• Idea 1: que é o desenvolvemento sostible?
• Idea 2: de onde ven o termo sostible?
• Idea 3: a sostenibilidade ten múltiples caras. Cales son?
• Idea 4: que son os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible?
• Idea 5: alternativas ao desenvolvemento sostible
• Idea 6: un planeta sostible.
• Idea 7: a alimentación saudable e sostible.
• Idea 8: o uso da auga.
• Idea 9: a pegada hídrica.
• Idea 10: Sostenibilidade

As empresas sostibles.
Os negocios sostibles.
As vivendas sostibles.

• A seguinte actividade centrouse na aplicación práctica do PDi centrándose no traballo dos hortos escolares como elementos de sostenibilidade e axuda para o coidado do medio ambiente.

• A última das actividades centrouse na confección da investigación en formato pdf respectando as normas e indicacións establecidas.  

Como conclusión, destacar que cando as persoas dialogan e saben escoitar e poñerse no lugar dos outros, é indiscutible os resultados melloran así como a convivencia e relación cos demais. A valoración do traballo foi en aumento ata o punto de pasar, dunha estratexia de motivación e de resolución de problemas, a darlles capacidade para tomar decisións, planificar e conducir os mesmos procesos dos que son protagonistas.

Neste curso, o P.D.I. do centro englóbase dentro do lema "No Sueiro o planeta ten mellor pinta porque traballamos en conxunto a axenda 2030", centrándonos nos ODS (obxectivos de desenvolvemento sostible) para conseguir un mundo mellor.

Dende a materia de Educación física traballamos, en concreto, o ODS número 10: Redución das desigualdades.

O ODS 10 promove a redución da desigualdade causada por razóns como o sexo, a idade, a discapacidade, a raza, a etnia ou a relixión dentro de España e a contribución de España á redución da desigualdade entre países, para o que promove a adopción de políticas e a lexislación pertinente.

Por todo isto, dende este centro, intentamos diminuír todas estas desigualdades, mediante diferentes actividades e propostas.

• Posta en práctica de diferentes deportes estereotipados, cunha sesión previa de información sobre o deporte e a súa práctica por parte dos dous sexos: voleibol, balonmán, baloncesto, remo, golf e ximnasia acrobática e deportiva.
• Xogos onde traballemos a cohesión grupal, buscando a integración de todos os nen@s, evitando desigualdades ou discriminacións: xogos populares e acrosport.
• Carreira solidaria onde toda recadación irá destinada a un ONG centrada na infancia que vive en zonas de conflito para concienciar sobre a desigualdade entre países.

Os/as nenos/as de 4º E.P. non atopaban resposta a por que ás veces miramos e non vemos e oímos sen escoitar. E nesas  andabamos cando, como nos últimos tres cursos, unha das Bases do Ejército de Tierra, a Base Oroel San Bernardo, deunos a resposta.

Saímos do cole rumbo a Antártida, compartindo espazo e tempo coas mulleres e homes da Base Gabriel de Castilla, nun chimpo chegamos a Castrillo del Val en Burgos para saudar ao persoal da Base Cid Campeador e como non estabamos lonxe, achegámonos a Jaca en Huesca, para coñecer ao GMAM e o seu traballo a prol das persoas con discapacidade visual.

O ano 2022 estaba no seu trimestre final e soubemos que a ONU proclamou o ano 2022 como Ano Internacional do Desenvolvemento Sostible das Montañas. Cos recursos facilitados pola FAO deu comezo este proxecto.

A Biblioteca Escolar do centro facilitounos títulos para facer das montañas o eixe das nosas lecturas. Estes foron algúns:

• Una gran ascensión. (Ed. Desnivel)
• Fata y Pengba en el Machapuchare. (Ed. Desnivel)
• Os Bolechas na montaña. (Ed. A nosa Terra)
• O meu pequeno animalario. (Baía Edicións)
• ¡Menudo canguelo en el Kilimanjaro. Gerónimo Stilton. (Ed. Destino)
• La montaña parlante. Tea Stilton. (Ed. Destino)
• Montañas. (Baía Edicións)
• Cordilleras del mundo. (Ed. SM)
• Dos montañas. (Adriana Hidalgo Editora)
• La montaña. (Zahorí Books)
• Sobre la montaña. (Ed. Edelvives)

Destacamos o libro remitido desde a EMMOE do GMAM, con información valiosa e
fascinantes fotografías que captaron a atención dos nosos/as alumnos/as.

Aprendemos xentilicios, JAQUÉS, JACETANO, OSCENSE, ..., ; situamos países, cordilleras, continentes, coñecemos nomes de picos montañosos, volcáns, desertos, ...

Para achegarnos á discapacidade visual traballamos co organismo internacional IAPB que nos facilitou recursos para o proxecto; coñecemos o sistema Braille e escribimos o título do noso proxecto nese sistema de escritura.

E como o noso proxecto vai de escalada e ollos, eliximos unha das cumes nas que o GMAM fixo cima xunto a discapacitados visuais chamado "OJOS DEL SALADO".

Elaboramos un xogo de preguntas e respostas para a “montaña” que creamos con material de refugallo e que leva por nome “De la Base a la cima”.

No día da poesía, e xa que falamos de ollos, recitamos un poema visual, un caligrama, co propósito de formar unha unidade coa montaña, a capacidade visual e o traballo de  mulleres e homes do Ejército de Tierra na Base Oroel San Bernardo, facendo unha chiscadela ao nome do noso cole.

•  Preparando a nosa horta

Na última semana de marzo realizamos na nosa horta os traballos previos de preparación da terra co arrancamento de herbas e achegando o esterco e estrato preciso para facer que esta sexa máis fértil.

•  Mercando produtos para a nosa horta

 Á volta das vacacións da Semana Santa, entre toda a clase, elaboramos a lista de produtos que iamos mercar para plantar na horta.

Unha vez realizada a lista, desprazámonos ata os viveiros de Agrolonia para mercar ditos produtos. Nós mesmos fixemos o cálculo do importe total da factura da compra e nombramos un equipo para que fose pagar dita factura.

O responsable do viveiro agasallounos cun libro que nos explica como hai que facer para que estas plantas den uns bos froitos.

• Plantando a nosa horta

O 20 de abril, collemos as ferramentas de xardinería do cole e realizamos a plantación da nosa horta. Unha vez rematada a plantación, démoslle unha boa regada para que as pequenas plantas se agarrasen con máis forza á terra da horta.

Agora só nos queda coidar a nosa horta con moito agarimo para que nos produza bos e abundantes froitos.

• REGANDO A HORTA

•  ABONANDO A NOSA HORTIÑA

Na primeira semana de maio, puxémonos a abonar a nosa hortiña tal como os vellos entendidos nos aconsellaron xa que, segundo parece, había boa luna.

•   NOMEANDO OS NOSOS PRODUTOS

Coa profe de plástica realizamos uns letreiros para identidicar os produtos da nosa hortiña. O nome de cada unha das nosas plantas vai escrita en galego e en inglés. Quedaron moi chulos, na galería podedes abservalos.

No curso escolar 2022-2023, despois do éxito de cultivar a horta no CIFP Portovello e intentando que todo o alumnado do colexio poida plantar os seus produtos, decidimos facer 4 pequenas hortas.

EDUCACIÓN INFANTIL	1º CICLO
2º CICLO	3º CICLO
CIFP PORTOVELLO

Aquí deixamos como deseñamos e construímos a nosa horta con 4 parcelas para que todo o alumnado poida cultivar diversos produtos dentro dunha economía sostible.

Os pasos que demos foron os seguintes:

DESEÑO

• Buscamos o lugar máis soleado e máis resgardado para que o cultivo sexa o máis produtivo posible.
• Pensamos e deseñamos o tamaño e cantidade de bancais. Neste caso 4 bancais: 1 para o alumnado de Educación Infantil, 1 para o alumando de 1º e 2º de Educación Primaria, 1 para o alumando de 3º e 4º de Educación Primaria e 1 para o alumando de 5º e 6º de Educación Primaria. O tamaño é de 1 metro de ancho por 4 metros de longo e 0.25 metros de alto cun volume de 1 metro cúbico por bancal.  
• Marcar o lugar con cordeis.

CONSTRUCIÓN

• Retirada de herbas e facer rego para atopar o firme e así poder asentar o bloque.
• Colocación do bloque.
• Cubrir de terra para o cultivo.

Nas últimas semanas de abril o alumnado das diferentes aulas comezou a plantar na súa horta produtos como: leitugas, coles, cabazas, framboesas, pepinos, cenorias, tomates,...

Os nenos e nenas de 6º de Educación Primaria, ademais de cultivar a nosa horta escolar, seguimos colaborando co mantemento da horta situado no CIFP Portovello.

Nas seguintes imaxes teredes acceso ao traballo desenvolvido neste curso: