Documentos de referencia

A Consellería de Cultura, Educación e Universidade publica o lema e o cartel para as bibliotecas escolares de Galicia de cara a este curso 2020/2021. O lema elixido, XEOGRAFÍAS LECTORAS NA BIBLIOTECA ESCOLAR, quere  poñer o foco nas posibilidades que ofrece a biblioteca escolar para a construción da persoa lectora a través das distintas actividades que programa e dos recursos que pon a disposición da comunidade educativa. 

Cada libro que o alumnado ten a oportunidade de ler é unha ocasión para ampliar a súa imaxinación e aumentar os seus coñecementos, de aí a importancia da selección de lecturas que se pon ao seu alcance. A ilustradora encargada este ano de interpretar o lema elixido foi Bea Lema, quen nos ofrece unha imaxe evocadora deses mundos imaxinarios que a lectura pode axudar a visitar e construír.

En tempos confusos como os que estamos a vivir cómpre volver ás orixes, ao fundamental: a lectura e toda a súa potencialidade, sen esquecer outras oportunidades da biblioteca escolar para unha formación integral do alumnado. Atravesar o mapa da lectura pode facerse desde distintas ópticas, comezar a viaxe desde distintos portos:

- Pescudar nas lecturas que convidan a viaxar, a explorar, a investigar. Lecturas que nos permiten chegar lonxe sen movernos da escola (ou da casa). Lecturas que axudan a incentivar o inconformismo, a necesidade de coñecer outros mundos, de ampliar a nosa visión, de "ler o mundo". 

- Configurar o itinerario  lector como punto de partida da nosa xeografía lectora.

- Debuxar o mapa das nosas curiosidades, exploracións e descubrimentos a través das lecturas.  Descubrir as relacións entre identidade e lectura.

- Observar o modo en que cambiou a nosa xeografía lectora durante o período de confinamento (os nosos hábitos, as nosas lecturas...).

- Saber que somos os nosos propios cartógrafos, os que organizamos o noso espazo lector (e o noso "liberespazo", o sistema de lecturas que imos creando ao longo da vida).

- Observar o noso corpo como un mapa de coñecemento, achegarnos á práctica da lectura a través do propio corpo. Descubir a capacidade reparadora da lectura. 

- Deixarse levar polas relacións entre cartografía e literatura,  que convidan á aventura (debuxar espazos peritextuais, con mapas e planos que crean expectativas e acompañan na aventura lectora, debuxar mapas que representan mundos coñecidos e mundos imaxinarios, relacionar as nosas lecturas a través de "constelacións literarias", en función da temática, os personaxes...).

XEOGRAFÍAS LECTORAS NA BIBLIOTECA ESCOLAR convida a explorar todas as posibilidades da lectura: en calquera soporte, en calquera formato, con calquera finalidade; lecturas textuais e icónicas; imaxes fixas e en movemento; lectura de gráficos, planos, mapas ou infografías; lecturas individuais e lecturas compartidas, en silencio ou en voz alta; lectura de ficción e de información; lectura libre e guiada; lectura que nos axude a comprender mellor o noso mundo e lectura que nos axude a entender o mundo dos outros...

O Portal Educativo publica as Instrucións da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos, de 1 de setembro de 2020, en relación coa organización e funcionamento da biblioteca escolar, destinadas aos centros públicos de niveis non universitarios, de titularidade da Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional.

Estas instrucións inclúen unha cláusula específica relativa á situación xerada pola COVID-19, e actuacións que se consideran necesarias na biblioteca escolar, coordinadas e supeditadas ás instrucións xerais das autoridades sanitarias e educativas para os centros no seu conxunto.

• INSTRUCIÓNS PARA A ORGANIZACIÓN E O FUNCIONAMENTO DA BIBLIOTECA ESCOLAR. Curso 2020/21 (texto principal)
• Anexo I (Anotacións ás instrucións)
• Anexo II(Disposición adicional convocatoria PLAMBE 2020/21)
  

E que non sexa por dicilo unha vez máis ...

Reflexións de Cristina Novoa no monográfico Notas para a biblioteca escolar do Programa biblioteca escolar "puntedu" do Departament d´Educació da Generalitat de Catalunya.

"A biblioteca escolar é unha oportunidade para un sitema educativo en busca de respostas a necesidades  antigas e emerxentes, que demostrou a súa capacidade de resiliencia e a súa contribución á mellora das aprendizaxes e das prácticas pedagóxicas nos centros."

"Para que unha biblioteca escolar poida exercer de axente transformador no centro ten que cumprir unha serie de requisitos:

1.  Atención ao espazo como facilitador de experiencias.
2. Renovación dos equipos de acceso e tratamento da información.
3. Actualización constante da colección.
4. Biblioteca física e biblioteca virtual.
5. É imprescindible un equipo de apoio, interdisciplinar.
6. Ha de contar cun orzamento propio.
7. Toda a súa actuación ha de estar vinculada á adquisición dos contidos e competencias curriculares.
8. A alfabetización informacional e mediática ha de ser un dos seu sprincipais obxectivos."

"Unha biblioteca escolar viva, activada, é un organismo resiliente que é capaz de adaptarse ás situacións máis confusas, repensar e saír adiante. Así o estamos vendo neste ano 2020, en múltiples experiencias de bibliotecas escolares galegas..."

• La biblioteca escolar y el cuento del hombre que tenía mala suerte.  Cristina Novoa Fernández.
• BE 21. Apunts per a la biblioteca escolar. Programa biblioteca escolar "puntedu".
  

O CEIP de Meaño-As Covas (Meaño, Pontevedra) ten unha biblioteca LÍA.2, froito do traballo de toda a comunidade educativa e do compromiso desde hai tempo co traballo por proxectos, as metodoloxías activas e a innovación educativa desde e coa biblioteca escolar. Integrada no Plan de mellora de bibliotecas escolares no ano 2008, recibiu premios no Concurso de Traballo por Proxectos: Aquí todos pintamos moito (2016); Encende Telecoviña (2017); Construímos con Coviña (2018); Puro teatro (2019) e en 2017 foi incorporada a este proxecto BIBLIOTECAS LÍA.2, que busca a exploración das posibilidades da biblioteca escolar como "centro creativo das aprendizaxes".O traballo colaborativo, as prácticas participativas e innovadoras, a música, o teatro e a formación audiovisual forman parte do ADN desta biblioteca: 

A Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional vén de facer público o novo número da Revista Galega do Ensino (EDUGA),  que conta cunha sección fixa de Bibliotecas Escolares . Neste número 78 de decembro de 2019 publícanse un total de 8 artigos, nas tres sub-seccións: Biblioteca escolar, Boas prácticas e Hora de ler. Nestes artigos, atopamos reflexións e actividades arredor dos programas de Biblioteca Creativa, Radio na biblio,  Voluntariado na biblioteca escolar, Lecturas no Canmiño, Clubs de lectura e Traballos por proxectos. Unha revisión destes artigos, e do resto de traballos publicados en números anteriores da revista, serve para achegarse á realidade das bibliotecas escolares galegas, auténticos motores de innovación e viveiros de cidadanía.

	As bibliotecas gañan espazos. Avaliar para aprender.  Asesoría de Bibliotecas Escolares
	Protagonistas. Axudantes de biblioteca Escolar.  IES Valadares (Vigo-Pontevedra)
	A voz da Mata. Podcast Os Cabaqueiros.  CPI Manuel Suárez Marquier (O Rosal-Pontevedra)
	Sementando curiosidade.  CEIP Enrique Barreiro Piñeiro (Cambados-Pontevedra)
	Falarte: un proxecto documental integrado da EOI de Lugo  Escola Oficial de Idiomas de Lugo
	Lecturas no canmiño. Lecturas apoiadas por cans.  Marta Jaquet e CEIP Lamas de Abade  (Santiago de Compostela- A Coruña)
	Ler para facer. Retos do espazo creativo e traballo co texto instrutivo.  CEIP de Leirado (Salvaterra do Miño-Pontevedra)
	Un club sobre rodas. As viaxes literarias como motores dos clubs de lectura.  Ies Universidade Laboral de Ourense

A biblioteca do CEIP Nicolás del Río, de Cedeira (A Coruña), ten xa unha traxectoria asentada de traballo coa comunidade, que foi merecedora de diversos premios no concurso de Traballos por Proxectos ("Mares de Cedeira"-2017; "Crónicas..." - 2018; "Pegadas na iauga"- 2019, en colaboración co IES Punta Candieira). É unha biblioteca activa que foi ampliando os seus espazos e configurando a súa personalidade sobre o teatro, o traballo colaborativo, a creación, e a vinculación coas familias,  con outros centros da contorna e con institucións culturais do concello, nunha viaxe cara ao que pode ser unha "comunidade de aprendizaxe". Incorporada ao proxecto "Bibliotecas LÍA.2", ampliou os seus espazos e actividades. Da man dos voluntarios e voluntarias de lectura, visitamos esta biblioteca e coñecemos mellor o seu día a día como "centro creativo de aprendizaxes".

O IES Basanta Silva, de Vilalba, é un centro cunha traxectoria moi notoria na dinámica de atención da bibiblioteca escolar. Existía xa unha biblioteca, integrada no PLAN de mellora de biblitotecas escolares desde o curso 2015/2016, cunha importante actividade, con espazos amplos e recursos renovados, pero ao entrar a formar parte do Plan LÍA. 2 modificouse a distribución dos recunchos da biblioteca cara a construír un espazo creativo no que dispoñen, por exemplo dun recuncho maker, retiráronse vellos mobles pouco versátiles e ampliándose o espazo de circulación e de lectura informal, entre outras actuacións. Así acadaron unha biblioteca escolar chea de oportunidades e posibilidades para aprender argallando, cun gran atractivo para a rapazada. Da man de alumnado de distintos niveis, usuario da biblioteca escolar e dos seus servizos,  e de profesorado do centro, podemos achegarnos á realidade desta biblioteca situada nunha vila do interior de Galicia: unha biblioteca viva onde a lectura, a cultura, a comunicación e a exploración son unha realidade cotiá que axuda a tecer complicidades entre os distintos membros da comunidade educativa. 

O CEIP Milladoiro, de Malpica de Bergantiños é un centro con longa traxectoria no coidado e atención á súa biblioteca escolar e ao traballo para a formación lectora, literaria e nas competencias informacionais e mediáticas do seu alumnado. Xa fora un centro tomado como referencia anteriormente, cando se gravaron vídeos en bibliotecas escolares galegas en colaboración co Ministerio de Educación.  Actualmente o CEIP Milladoiro é un dos 20 centros incluídos no proxecto CENTROS LÍA.2, a través do que a consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional explora a evolución do modelo de biblioteca escolar acorde coas necesidades do alumnado actual e coas tendencias en materia bibliotecaria e educativa.

A través desta nova produción audiovisual, coa axuda das alumnas voluntarias, visitamos de novo a biblioteca escolar dun centro da Galicia rural que pon ao servizo do seu alumnado todos os recursos posibles, pero que sobre todo ofrece oportunidades de aprendizaxe variadas, significativas e imprescindibles na actual sociedade da comunicación e da información. 

Gravación realizada no CEIP Plurilingüe A PEDRA, de Bueu (Pontevedra) en xuño de 2019. Este centro de educación infantil e primaria está integrado no Plan de mellora de bibliotecas escolares e foi seleccionado pola D. X. De Centros e Recursos Humanos, da Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional como “Centro LÍA.2”, un programa no que se está explorando as posibilidades da biblioteca escolar como “Centro Creativo das Aprendizaxes”.

Guiados polo alumnado voluntario da biblioteca escolar, podemos coñecer os diferentes espazos desta bibliotecaque, como centro LÍA.2, incorpora recunchos para a investigación, a manipulación, a creación, a expresión, o traballo colaborativo e o xogo. Os libros e a lectura vehiculizan toda a actividade da biblioteca, gañan presenza e conseguen involucrar a toda a comunidade educativa. Os equipamentos están ao servizo das prácticas que se pretenden incentivar, coa vista posta sempre no reforzo das competencias clave contempladas no currículo e, especialmente, no desenvolvemento persoal do alumnado e a creación de vínculos coa lectura, a escrita, a comunicación, o coñecemento e a cultura en xeral. Finalmente, estas bibliotecas son espazos que atenden á dimensión social, constituíndo un factor de igualdade no acceso aos bens culturais dispoñibles.

Xa está publicada no Portal Educativo a convocatoria do proxecto BIBLIOTECA CREATIVA para o curso 2019/2020. Mediante este programa preténdese apoiar a cultura da experimentación e da investigación, da robótica e da linguaxe de programación nas bibliotecas dos centros públicos que matriculan alumnado de infantil e primaria e que están integrados no Plan de mellora de bibliotecas escolares no presente curso 2019/2020.

Poderán participar neste programa os centros integrados en convocatorias anteriores do proxecto BIBLIOTECA CREATIVA e seleccionaranse 25 centros de nova incorporación.

O prazo de presentación de solicitudes remata o 18 de setembro de 2019.

•   TEXTO DA CONVOCATORIA
  
•   FORMULARIO DE SOLICITUDE

O Portal Educativo vén de publicar, con data de 2 de setembro de 2019, as Instrucións da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos en relación coa organización e o funcionamento das bibliotecas escolares, durante o curso 2019/2020, nos centros de niveis non universitarios, de titularidade da Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional, coas adaptacións necesarias a cada tipoloxía de centro. Estas instrucións constan de tres documentos: as Instrucións propiamente ditas, e unhas Anotacións, incluídas como Anexo I , que aclaran e amplian cada unha das cláusulas. Engádese un Anexo II, ao que se fai referencia no texto do documento, unhas orientacións extraídas da orde de convocatoria do Plambe para o presente curso (Disposición adicional primeira, publicada no DOG de 16 de abril de 2019).

• TEXTO DAS INSTRUCIÓNS
  
• ANEXO I
  
• ANEXO II (ORIENTACIÓNS)
  

Transcorridos dez anos desde a primeira convocatoria de axudas para o funcionamento de Clubs de lectura destinadas a centros que matriculan alumnado de ensino secundario, bacharelato, formación profesional e outros de nivel post-obrigatorio, a Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional, a través da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos /Asesoría de bibliotecas escolares, abordou a realización dun estudo cualitativo sobre a lectura e os clubs de lectura, os impactos desta iniciativa na cualidade da lectura e nas competencias comunicativas (e outras) do alumnado participante, así como o seu impacto nas comunidades educativas dos centros que contan con club de lectura. José Antonio Millán dirixiu este estudo (Clubs y lectores en la enseñanza secundaria de Galicia), do que se realizou a fase de "grupos de discusión" durante a primavera de 2018 e do que se presentaron as primeiras conclusións nas IX Xornadas de bibliotecas escolares de Galicia, celebradas en novembro de 2018. Velaquí agora o borrador ou pre-publicación do estudo nas dúas versións: galego e castelán, que se pon a disposición do profesorado e de todas as persoas interesadas.

• ESTUDO: CLUBS, LECTORAS E LECTORES NO ENSINO SECUNDARIO DE GALICIA (introdución, estudo de José A. Millán e informe dos clubs de lectura do curso 2017/2018). [Versión en galego]
• ESTUDIO: CLUBS, LECTORAS Y LECTORES EN LA ENSEÑANZA SECUNDARIA DE GALICIA (introducción, estudio de José Antonio Millán e informe de los clubs de lectura en el cuso 2017/2018) [Versión en castellano)

O sábado 23 de marzo celebrouse en  Santiago de Compostela  unha  xornada técnica organizada pola Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional (Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos), para pensar a biblioteca escolar do 2020. Esta xornada de traballo reuniu a persoas expertas no ámbito das bibliotecas en xeral, das bibliotecas escolares en particular xunto a representantes das CCAA presentes na Comisión Técnica de Bibliotecas Escolares e do Ministerio, un dos organismos integrantes do Consejo de Cooperación Bibliotecaria a nivel estatal.

Organizáronse grupos de traballo e análise entre profesionais e persoas expertas que debateron e profundizaron sobre diferentes aspectos da situación actual das bibliotecas escolares. Extraéronse 4 retos concretos para a biblioteca escolar 2020:

Reto 1: Dotar de estabilidade ás bibliotecas escolares.

Reto 2: Promover un modelo de biblioteca escolar como espazo educativo á medida do proxecto de centro.

Reto 3: Concebir a biblioteca escolar como mediadora das lecturas no centro e situala no centro neurálxico das políticas públicas centradas na lectura, en todos os formatos, para todas as finalidades.

Reto 4: Promover unha visión da biblioteca escolar como o contexto privilexiado para o desenvolvemento das competencias mediáticas e informacionais, a alfabetización mediática (AMI) e como requisito para a construción do pensamento crítico.

Como resultado de todo isto, elaborouse un documento de urxencia para seguir a traballar pola Biblioteca Escolar.

• DOCUMENTO 4 RETOS PARA A BIBLIOTECA ESCOLAR 2020

O Portal Educativo vén de publicar, con data de 3 de setembro de 2018, as Instrucións da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos en relación coa organización e o funcionamento das bibliotecas escolares, durante o curso 2018/2019, nos centros de niveis non universitarios, de titularidade da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, coas adaptacións necesarias a cada tipoloxía de centro. Estas instrucións constan de dous documentos: as Instrucións propiamente ditas, e unhas Anotacións, incluídas como Anexo , que aclaran e amplian cada unha das cláusulas. Engádese un Anexo II, ao que se fai referencia no texto do documento, unhas orientacións extraídas da orde de convocatoria do Plambe para o presente curso (Disposición adicional primeira, publicada no DOG de 9 de maio de 2018). 

• TEXTO DAS INSTRUCIÓNS E ANEXO I

• ANEXO II (Orientacións) 
  

Na liña de traballo de elaboración de materiais para o profesorado, en apoio do seu labor na dinamización das bibliotecas escolares, a Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria vén de publicar un material que chegará aos centros na primeira quincena de setembro. Trátase dunha versión ILUSTRADA da adaptación da Clasificación Decimal Universal para bibliotecas escoalares que se realizara a comezos deste programa, no ano 2004. 

Óscar Villán, debuxante que xa elaborara outros materiais para a sinalización das bibliotecas escolares, foi o encargado da realización desta CDU ILUSTRADA, que agardamos poida servir de motivación nas actividades de formación de persoas usuarias das bibliotecas escolares. 

A Clasificación Decimal Universal (CDU) é un sistema estandarizado polo que se distribúen todos os documentos relacionados co coñecemento humano en 10 categorías que, á súa vez, se van subdividindo noutras 10 categorías (e así sucesivamente), na medida en que se precisa maior concreción. Para os centros de infantil e primaria non se recomenda pasar dos dous díxitos, aínda que algunhas categorías, das que pode haber moito material na biblioteca, podería chegar aos tres díxitos. + información AQUÍ

Xa a comezos de curso este cartel completarase con outro material divulgativo sobre esta CDU Ilustrada. 

• Táboa simplificada da CDU para bibliotecas escolares
• CDU ILUSTRADA
• Miniaturas CDU Ilustrada
  

O pasado 20 de febreiro reuníronse en Compostela profesorado procedente de 53 centros integrados incialmente no programa "Bibliotecas Escolares Inclusivas" (centros públicos de educación especial e centros ordinarios que contan con unidades creadas ou habilitadas de educación especial). Foi unha xornada intensa, baixo o lomea BIBLIOTECA INCLUSIVA. LECTURA E DIVERSIDADE, no que se traballou sobre a lectura en contextos de diversidade e, así mesmo, se coñeceron experiencias ben interesantes de centros galegos, de centros ordinarios, e de centros de educación especial, no tratamento da diversidade desde a biblioteca escolar. 

TODOS os materiais (presentacións) desta xornada están xa dispoñibles desde ese  día 20 de febreiro a disposición de todo o profesorado interesado no espazo virtual RedeBE, pero agora xa se pode acceder a TODO O MATERIAL AUDIOVISUAL xenerado nesa xornada. Tamén os recursos seleccionados desde a Asesoría de biblotecas escolares, con diferentes colaboracións.

• ACCESO AOS MATERIAIS EN REDEBE