Club de Ciencia

       O alumnado do 2º CIclo E.P. fomos de visita ao Museo de Historia Natural da USC a Santiago, gustounos moito, tanto o que vimos coma o quer nos contaron o guía máila guía sobre os animais, plantas, e minerais. 

Como remate das actividades do Club de Ciencia na Secundaria, decidimos organizar un roteiro matemático-xeolóxico en Santiago de Compostela.

Foi todo un desafio, e descubrimento, percorrer as entrañas de Compostela á busca dos misterios matemáticos e xeolóxicos que nos poda ofrecer.

Deste xeito aprendimos por qué moitos dos edificios de Santiago son simétricos, cómo calcular a área dunha elipse nasw xanelas de San Martiño Pinario, por qué as catenarias das cadeas do Hostal dos Reis Católicos son mellores que os arcos de medio punto, cómo calcular a altura da Berenguela facendo uso dun espello e unha cinta métrica, ou cómo se usou a proporción aúrea nalguns dos elementos arquitectónicos do Cabildo de Santiago.

Pola súa parte, tamén estudamos a composición do granito nos edificios, que factores afectaban ao seu deterioro, por qué a fachada da catedral está máis deteriorada pola cara das Platerias, cómo se descubriu a procedencia do granito das estatuas do Pórtico da Gloria, ou por qué as pedras da Plaza de Mazarelos nos falan de cando se formou o panxea.

Para rematar a xornada, decidimos ir tomar uns pinchos ao campos universitario, ao mesmo tempo que debatiriamos sobre cómo  pode afectar a intelixencia artificial ás nosas vidas. Temos que confesar que a fame e os pinchos foron un duro rival incluso para a ciencia, polo que tivemos que deixar o debate científico para unha próxima ocasión.

Unha das actividades que facemos no Club de Ciencia e estudar abiodiversidade dos lavadoiros  traedicionais abandoados de Rois.

É unha actividade que consiste en traer mostras de distintos lavadoiros abandoados de Rois e observalas ao microscopio e intentar identificar os seres vivos que habitan neles.

A verdade é que a biodiversidade de especies e grupos taxonómicos é inmensa, e ao longo deste ano puidemos observar multitude de organismos: bacterias, protozoos de todas as clases, rotíferos, copépodos, ostrácodos, larvas de quironómidos, gusanos nematodos, larvas de insectos, diatomeas, algas filamentosas, bacterias, ovos de distintas especies, e un largo etcétera, que paseniñamente fomos identificando, fotografando e catalogando nun amplo estudo sobre estes peculiares ecosistemas.

Sen dúbida, o ano que ven continuaremos.

Se hai unha actividade científica que desperta  a creatividade e o espiritu de competición esa é a dos foguetes de auga.

E realmente pouco o que se necesita; a saber: botellas de auga ou refrescos de distintos tipos e tamaños, bombíns de bicicleta, válvulas de cámaras de bici, tapóns, algunha cartulina, cinta adhesiva, auga (por suposto), algún contrapeso como bolas de golf ou outro material, e por suposto moitísima creatividade.

A actrividade consiste en por en práctica a terceira lei de Newton ou principio de acción-reacción mediante a creación dun foguete propulsado por auga e aire comprimido, e mediante a aplicación do principio de proba e erro, atopar o deseño de foguete máis iodóneo que nos permitise acadar a máxima altura posible.

A creatividade e competitivade do alumnado, permitiunos acadar deseños que foron realmente eficaces e acadaron unha altura considerable.

Sen dúbida, unha actividade onde ainda poderemos experimentar novas concepcións co obxectivo de bater os records de altura acadados.

A cría de peixe cebra no laboratorio supón todo un desafio para o alumnado do Club de Ciencias. O interese do peixe cebra é que hoxe en día é moi usado como animal de laboratorio: é barato, fácil de criar, ten unha altísima capacidade de rexeneración de órganos, e pode usarse tanto para investigación como para testar medicamentos.

Para elo preparamos dous acuarios: un para estabular os adultos e outro para a cría. O ser peixes de augas quentes foi necesario mercar filtros, termostatos, así como alimento específico e todo o necesario para a cría. 

Todas as semanas renovabamos parte da auga, e mediamos os parámetros físico-químicos da auga para manter as condicións idóneas.

Para crialos separamos dous machos e unha femia para o tanque de cría, e mediante un temporizador controlamos o fotoperiodo para que a luz se apagase pola noite e se encendera as 8 da mañá, que é cando os machos estimulan á femia para por os ovos e fecundalos.

Tivemos moitísimos ovos, e como son transparentes poidemos seguir todo o proceso de desenvolvemento embrionario ata o nacemento das crías. As crías tamén se podían ver nos primeiros estadios por transparencia, polo que pudiemos ver como circulaba o sangue, a columna vertebral, o latexo de corazon, e as distintas estruturas do peixe. As crías as alimentamos con protozoos, dos que previamente prepararamos un cultivo aparte, así como con xema de ovo, e finalmente con alimento específico para alevíns.

Sen dúbida, toda unha grande aventura que nos fixo sentir como investigadores e que repetiremos para o próximo ano.

Unha das actividades que fixemos co alumnado de 4º da ESO foi a realización dos chamados foguetes de azucre. Para elo fíxonos falta o seguinte material: nitrato potásico azucre glas (sacarosa), tubos de pvc, area de gato,estufa eléctrica, balanza ebengalas de cumpleanos.

O primeiro paso foi facer a mestura do nitrato potásico co azucre, que tamén é chamada "pólvora blanca". Neste paso tivemos que ter especial coidado co secado, o cal fixemos nunha estufga eléctrica. Unha vez feita a mestura a introducimos nun anaco de tubo de PVC tapando os extremos con area de gato. Tivemos que prensar todo con tolete de madeira do diámetro do tubo e golpeando cun martelo. Ao final fixem,os un burato onde introducimos a bengala de cumpleanos que fixo as veces de mecha.

O experimento saliu á perfeción para regocijo de todo o alumnado, pero temos que recoñocer que lograr un bo secado da mestura é fundamental para que o foguete sala disparado cara arriba e non quede na terra botando fume coma un botafumeiro..

O ano próximo probaremos con novas ideas

Unha das actividades que fixemos en secundaria no Club de Ciencia, foi desentrañar os fundamentos da creación dos fogos artificiais. Tras proceder a unha investigación previa, descubrimos que esta cor se debe á utilización de distintas tipos de sales nos mesmos, dependendo a cor dos catións que leven as sales.

O procedemento foi relativamente sinxelo. Preparamos varios recipientes con distintas sales, a saber: sulfato de estroncio, cloruro de calcio, cloruro de sodio, sulfato de cobre, e sulfato de bario. Disolvimos as sales en alcol, e logo lle prendimos lume e así obtivemos distintas cores: vermello, laranxa, amarelo , e zul. A verdade é que as cores non sempre foron nítidos, polo que de cara o ano que ven profundizaremos máis na actividade, e investigaremos como obrter novas variedades cromáticas mediante a mestura das diferentes sales.

Unha ds actividades que fixo o alumnado de secundaria do Club de Ciencias, foi a creación de cristais. Previamente fixemos un estudo sobre en que consistía a cristalización e cales eran as condiciones idóneas para que se formen os mellores cristais.

Comezamos facendo unha disolución sturada de dihidroxenofosfato de amonio, para o cal tivemos que controlar mediante un termómetro que a auga adquirise a temperatura adecuada. Para que os cristais adquirisen unha coloración, engadimos colorante alimentario. Foron os mesmos alumnos os cales partindo das cores de qeu dispoñiamos (amarelo, azul e vermello) crearon as tonalidades deseadas. Tamén engadimos papel de alumninio á disolución para que logo favorezan a cristalización.

Unha vez feita a disolución, vertimos o contido no interior dun taper cuadrado, en cuxo fondo colocamos previamente un cristal pequeno, creado con anterioridade, para que actuase como núcleo de cristalización. Por último, puxemos o taper con moito coidado no interior de un recipiente de porospan co obxecto de ralentizar o enfriamento, e polo tanto o proceso de cristalización, o máximo posible para así poder obter cristais o mellor formados posible.

O resultado e digno das vitrinas dos mellores museos do mundo!

No mes de Decembro estivemos traballando coa luz, pero non coa luz eléctrica, senon coa luz química.

Despois de estudar os principios químicos da quimioluminiscencia e ver tamén o caso particular da bioluminiscencia polas luciferinas, decidimos por as mans na masa.

Primeiro xogamos a ser detectives CSI e analizar a escena dun crime. E  para elo preparamos unha disolución de luminol (qué caro é este produto), e unha de ferricianuro de potasio que faría as vaces de "sangue". Con esta solución manchamos algunhas mesas, e o alumnado do Club de Ciencias tivo que descubrir co uso do luminol en que mesas había restos de "sangue".

Analizamos asimesmo as tripas dos "glowsticks" e a reación das tintas fluorescentes e o bis 2,4, triclorofenil oxalato coa auga osixenada para emitir luz duradeira.

Completamos a actividade facendo unha solución de rodamina e vendo a emisión de luz baixo unha lámpada de luz ultravioleta.

O alumnado de sexto de primaria do clube de ciencias fixemos unha recreación do bombeo do corazón. Para isto precisamos diferentes materiais como foron: tarros de vidro, globos, pallas...

Rapidamente nos puxemos á obra e pouco a pouco foi collendo forma.

E o resultado foi o seguinte: