EI 4º Curso, EI 5º Curso, EI 6º Curso, Educación Infantil

“El niño
está hecho de cien.
El niño tiene cien lenguas
cien manos cien pensamientos
cien maneras de pensar
de jugar y de hablar…”

Loris Malaguzzi. LOS 100 LENGUAJES DEL NIÑO (fragmento)

Trala lectura do conto de Carole Lexa, “The squiggle”, xurdiu o desexo de querer interpretar na caixa de luz os garabatos creados cunha corda pola protagonista do conto. E esa foi a tarefa plantexada no Recanto da Arte ao longo das semanas seguintes.

Día tras día chegaban a acordos sobre que cordel era mellor en cada situación (por exemplo o máis longo para o dragón, porque son moi grandes; os de cor marrón ou gris para o Castelo, porque os muros constrúense de madeira ou pedra; a lúa con cores claras, porque brilla moito…) e tamén sobre o xeito de completar o debuxo, atendendo por suposto, á información que entre todas/os posuían dese obxecto. 

Sobre a superficie da caixa de luz apareceron:

-         Brillantes lúas cheas, con buratos na súa superficie e rodeadas de estrelas.

-         Muros de castelos, coas súas portas, ventás, estandartes… e incluso cos vixias agochados nos torreóns; sen esquecer o muro do patio do colexio.

-         Dragóns grandes como dinosauiros, cuspindo lume pola boca ou cheos de cor.

Despois pensaron en crear un propio. E para poder expresalo de tal xeito que calquera persoa o puidera comprender, tendo en conta que empregaban unha linguaxe alternativa ao noso código alfabético, esforzáronse en explicar e argumentar entre eles/as as súas ideas.

MAR Santiago Arca, novembro 2015

“… el conocimiento surge de las relaciones entre los seres humanos, que gran parte de lo que interiorizamos procede de modelos y motivos ajenos y que construimos nuestro conocimiento en los contextos sociales del hogar, la escuela y la comunidad en general”.

Howard Gadner. LA EDUCACIÓN DE LA MENTE Y EL CONOCIMIENTO DE LAS DISCIPLINAS. Ediciones Paidós.

En colaboración co CEIP Rosalía de Castro de A Coruña, participamos  no VI Encuentro Internacional APFRATO / VI CICI (Congreso Internacional de Creatividad e Innovación social) pedíndolles aos nenos/as de infantil e de primaria que, nunha sesión de Xogar a Pensar, defenderan o seu dereito ao xogo, á autonomía e á participación.

A idea da nosa proposta é mostrar como os/as nenos/as de diferentes idades son capaces de aportar reflexivamente ideas sobre un mesmo tema, respostando de diferentes xeitos según a idade de cada quen.

O resumo nesta ligazón, en videos nen@s páxina 3.

MAR Santiago Arca 

Co gallo da entrega dos premios Príncipe de Asturias 2014, nos que o humorista gráfico Quino foi agasallado pola súa traxectoria profesional, os medios de comunicación lembrábannos a grande achega educativa dos seus máis coñecidos personaxes: Mafalda.  

O seu galardón de comunicación e humanidades fíxome lembrar nas moitas  horas de formación nas que reflexionabamos sobre a necesidade de levar á escola os materiais producidos pola sociedade na que vivimos, para poder velos dende múltiples perspectivas.

E xa que o cómic creado por Quino hai xa 50 anos foi no seu inicio unha obra dirixida aos adultos na que reflectía o seu mundo visto polos ollos dun grupo de nenas/os, pareceume interesante facer unha inmersión neste tipo de texto co desexo de desenvolver nas/os nenas/os a súa capacidade para producilo e interpretalo.

A través dunha selección de imaxes claras de diferentes expresións da protagonista do cómic, estiveron a interpretar o seu estado de ánimo dialogando sobre o que facía, onde estaba, que podería pensar ou que podería dicir… para despois elixir as cores que mellor representaban un destes sentimentos no hipotético suposto de que Quino non publicara as súas tiras cómicas nun xornal e se plantexara a posibilidade de darlle cor ás súas viñetas.

Seguindo o fío condutor dunha secuencia, buscaron opcións para mellorar a conduta dos personaxes nesa situación e así decatarse da ampla ambigüidade que proporciona cada visión individual dun feito da vida cotiá.

Tamén adicaron tempo, en pequenos grupos no Recanto da biblioteca, a tomar conciencia das emocións dos personaxes e dos seus sentimentos. Estas reflexións  escribíronas na súa propia tira cómica, respectando a fase de escritura na que se atopa cada quen, establecendo un diálogo entre o plantexamento do autor e a súa propia visión do que acontece… co desexo de esbozar un pequeno sorriso nas/os admiradoras/es da obra de Quino (VER TEXTO COMPLETO COAS PRODUCIÓNS DAS/OS NENAS/OS NO ARQUIVO ADXUNTO EN PDF).

 MAR Santiago Arca

No curso escolar 2000-2001, os centros de formación para o profesorado ofrecían en Galicia os primeiros cursos de “Filosofia para nenos e nenas”, impartidos polas creadoras do Proxecto Noria: Irene de Puig e Angélica Sátiro.

As mestras e mestres que asistimos, descubrimos que non tiña nada que ver coa filosofía que nós estudaramos nos nosos anos escolares, senón que o que nos estaban a mostrar era un enfoque para axudar aos nenos e nenas a ser máis autónomos, a pensar por eles mesmos, a explorar alternativas a os seus puntos de vista, a descubrir os seu propios prexuicios e a que atopen razóns para as súas crenzas…sempre na compaña dos demáis. É dicir, proporcionarlles ferramentas para mellorar a súa capacidade de xuizo, e que en consecuencia poidan ser máis creativas/os e quizais máis libres.

Ese primeiro curso, os vindeiros asistimos a niveis más avanzados de formación, esixía a realización dun traballo práctico. Nel pedíannos que desenvolveramos nos nosos alumnos e alumnas habilidades de pensamento a través dun intercambio comunicativo empregando distintos materiais.

Ademáis deberíamos documentar a nosa experiencia: recoller por escrito a conversa, distinguindo as intervencións da mestra para facilitar o diálogo, das argumentacións das nenas e nenos, e incluir as producións que xurdiran.

Dende entón non deixo de facelo na miña aula, programo unha sesión semanal de “Xogar a pensar” que documento seguindo a mesma proposta do curso. O artigo “Cuento sobrehilado” publicado na páxina 92 do nº 11 da  revista “Crear mundos”, e unha destas sesións.

MAR Santiago Arca