Ben de  Care Santos

   
    Comeza esta narración co enterro de Ben, un mozo de 24 anos (que xa atopamos na triloxía protagonizada por Éric: Mentira, Verdade e Medo),  un mozo ao que ninguén quere lembrar e ao que todos temen. Despois, da man de capítulos moi breves e directos, imos entrando en momentos da súa vida. Coñecemos á súa nai, á súa avoa, ao seu padrasto… Coñecemos as súas querenzas, os seus desexos de medrar… Coñecemos os problemas que tivo, a súa fama de fanfurriñeiro… Coñecemos o momento exacto en que comezou a internarse nun camiño sen retorno… Pero tamén coñecemos o afecto que sentía por Éric, polos débiles, polas causas perdidas. De cando en vez é o propio Ben quen se asoma ás páxinas cuns diálogos que mantén coa psicóloga do centro de menores no que estivo interno por agredir ao pai de Éric. Son diálogos furiosos, cheos de rabia, de angustia, de rancor, diálogos que piden axuda e comprensión a mancheas...

    “O CEIP Pedraforca está ao final dunha rúa en costa que serpea ao redor dun montículo urbanizado. O barrio enteiro construíuse nun terreo montañoso e de difícil acceso. Antes de que os emigrantes recentemente chegados a Barcelona o enchesen de vivendas precarias, alguén pensou en destinalo a cemiterio, pero descartárono porque a zona era demasiado húmida e escarpada. Durante décadas foi o barrio máis pobre e con máis paro da cidade. Un lugar polo que os políticos apenas se preocupaban, coma se o deixase por imposible ou coma se os seus habitantes non fosen da mesma categoría. Así que o barrio está mal comunicado, mal abastecido, mal vixiado. Cando se estraga ou rompe algo, tardan meses, ás veces anos, en arranxalo. Todo o mundo se conforma. Aí vivía Ben cando aínda era Rubén.
    No Pedraforca hai un soto cheo de arquivadores cheos de cartafoles cheos de papeis. A documentación dos moitos alumnos que pasaron polas súas aulas antes de que todos os expedientes fosen dixitais e non fixese falta un lugar físico onde gardalos. Como aquí as cousas sempre chegan máis tarde que a outros lugares, non hai tanto diso. O cartafol co expediente de Ben está exactamente no lugar que lle corresponde segundo o ano en que deixou o centro e a primeira letra que corresponde ao seu apelido na orde alfabética. É un cartafol de cor azul gastada, que contén un bo puñado de follas. O resumo dalgúns anos da vida dunha persoa. As fichas de cada curso, sempre encabezadas cunha foto, as actas dun consello escolar no que se falou del —non moi ben—, os resumos dun par de reunións das titoras coa súa nai e, máis tarde, co seu padrasto. Aí están os boletíns de notas trimestrais, cheos de comentarios, os de fin de ciclo e o de final da primaria. Vendo isto, alguén podería chegar a crer que todo ten un sentido, que a vida ás veces ocorre nunha sucesión de acontecementos ordenados.
    A primeira foto é do primeiro curso de educación infantil. Un neno con perrera, ollos moi abertos e orellas demasiado grandes. Tocoulle a clase dos Caracois. Segundo os informes, era un neno listo, que aprendía rápido, algo tímido. Era máis hábil coas mans que coas palabras.
    A última foto é de sexto. A mesma perrera, os mesmos ollos curiosos e unha melena abundante que lle tapa as orellas. Un alumno pouco aplicado a quen só se lle daban ben plástica e educación física. Bo xogador de fútbol. Rápido, seguro, con bos reflexos. Un desastre coas linguas e un aínda maior coas matemáticas.
   «Traballa por baixo das súas posibilidades». «Fáltalle constancia e esforzo». «Despístase con facilidade». Iso escribían os seus profesores nos informes. E moito máis: «Cústalle aceptar as normas». «Non é capaz de traballar en equipo». «Mostra unha actitude desafiante cos seus compañeiros e mesmo cos profesores». E todo iso antes de chegar ao segundo trimestre de quinto. Antes de que o consello asesor decidise que era un alumno «inadaptado e violento». Antes de que agredise ao seu profesor de educación física. Antes de que lle obrigasen a pedir perdón por iso. Nas fotos que encabezan as fichas escolares véselle cambiar, ano tras ano. Con ou sen perrera, o pelo máis longo ou máis curto, os ollos sempre expresivos, a cara máis redonda, máis alongada... Con todo, hai algo que nunca aparece nas fotos, en ningunha: o sorriso.
    Un neno serio.
  Serio, inadaptado, violento, asocial, agresivo, solitario, conflitivo, potencialmente perigoso.
    Como facemos, cada un de nós, para encaixar todos os adxectivos que outros nos atribúen?
    Cantos adxectivos fan falta para describir a unha persoa?”

50 cosas que hay que saber sobre física

de Joanne Baker

        É a física un óso duro de roer? Se les este libro verás que non porque nel ofrécesenos unha introdución, comprensible para todos os públicos, dos temas máis importantes da física, desde as Leis de Newton sobre o movemento ata os últimos descubrimentos en física cuántica. Unha obra que relata 50 descubrimentos, leis e teorías da física explicados de forma moi simple e atractiva, con moitos exemplos da vida cotiá e cunha pequena recensión dos seus descubridores.

    Isaac Newton fue uno de los científicos más relevantes, polémicos e influyentes de todos los tiempos. Contribuyó a inventar el cálculo,explicó la gravedad e identificó los colores que componían la luz blanca. Sus tres leyes del movimiento explican por qué una pelota de golf sigue una trayectoria curva, por qué nos vemos empujados hacia el lado externo de un coche que gira y por qué notamos la fuerza a través de un bate de béisbol al golpear la pelota.
    Aunque en época de Newton las motos aún estaban por inventarse, sus tres leyes del movimiento explican cómo sube un piloto acrobático por la vertical «pared de la muerte» y cómo corren los ciclistas olímpicos por las pistas inclinadas.
    Newton, que vivió en el siglo XVII, se considera uno de los intelectos más destacados de la ciencia. Su carácter altamente inquisitivo le llevó a comprender algunos de los aspectos en apariencia más simples y sin embargo profundos de nuestro mundo, tales como la razón por la que se curva una pelota lanzada al espacio, por qué las cosas caen hacia abajo y no hacia arriba, y cómo se mueven los planetas alrededor del Sol.
    Cuando no era más que un estudiante corriente en Cambridge en la década de 1660, Newton se inició en la lectura de las grandes obras de la matemática. A través de ellas se alejó del derecho civil para aproximarse a las leyes de la física. Más tarde, encerrado en su casa durante un período sabático cuando la universidad cerró por un brote de peste, Newton dio los primeros pasos para desarrollar sus tres leyes del movimiento.

[...]Encontrar vida en cualquier otro lugar del universo sería el mayor descubrimiento de todos los tiempos. Enrico Fermi se preguntaba por qué, dada la edad y la inmensidad del universo, y la presencia de miles de millones de estrellas y planetas que han existido durante miles de millones de años, todavía no nos ha contactado alguna civilización alienígena. Ésta era su paradoja.
    Nuestra galaxia contiene miles de millones de estrellas y en el universo hay miles de millones de galaxias, es decir, que hay millones de millones de estrellas. Si tan sólo una fracción de éstas tuvieran planetas anclados, serían muchísimos planetas.Si una fracción de esos planetas albergaran vida, habría millones de civilizaciones en el espacio exterior. Entonces, ¿por qué nunca las hemos visto? ¿Por qué no se han puesto en contacto con nosotros?
    Ecuación de Drake
    En 1961, Frank Drake escribió una ecuación para calcular la probabilidad de que una civilización extraterrestre contactable habitara en otro planeta de la Vía Láctea...                   

                                                                                           (pp. 9 e 259)

MARIPOSA EN CENIZAS

Hoy te escribo, Señor, y te pregunto
por la escondida luna de mi muerte;
por sus manos de hielos afilados
como agujas que cosen telarañas;
por esa muerte mía, sólo mía,
que aún no está madura por tus campos.

Tú, Dios, para matarme,
para volverme a
Ti y a la sombría
cuna de donde vine, has de abrasar mis alas
y desatarme en nube pálida de ceniza
y aplastarme en la luz última de una tarde.

Y yo he de bailar,
con mi vestido gris de polvo y niebla,
frente al cielo amarillo y el sol frío,
sobre tus rosas y arrayanes muertos,
arrastrando mis alas desgarradas
igual que un breve cisne de las flores.

Y te pondré en la mano
dos lágrimas de luz y sal, como un pequeño
quejido por mis alas ardidas ya y cenizas
desde que me las diste un octubre lejano.

Cuando tuvo mi nombre un lugar en el aire
y me llamaron «Julia» para hacerme más sitio.

Julia Uceda  (Sevilla, 1925),  
in Mariposa en cenizas  (1959)
https://www.juntadeandalucia.es/export/drupaljda/2017.antologia.julia_.uceda_.pdf, páx. 26

RECEITA

Ando ás cegas entre acordos, marxes e fronteiras.

Sóbeme a temperatura,
dóeme a tripa,
danme ataques de ansiedade
ao contemplar os rostros da maldade.
Preciso dun xarope con urxencia
para convivir cos disfraces da traxedia,
para dixerir o veleno da existencia,
para coñecer os motivos de tanta desolación,
para procurar unha saída á depresión,
ao mal de ollo,
á barbarie da guerra,
á emigración forzosa,
á construción de muros,
á perda dos sorrisos,
á demencia colectiva que xustifica a bágoa,
sempre que sexa noutros ollos...
Doutor, necesito unha receita,
un medicamento eficaz contra as pandemias,
unha pílula de poesía,
e... non me diga que xa non se fabrican!


Ana María Fernandez Martínez (Palma de Mallorca, 1949), in Incesante vagalume, Galaxia, Vigo, 2021, páx.  68.

^{Cando os lobos escoitaban a radio    de  Pemón Bouzas}

<sup>O final oficial da Guerra Civil non supuxo o final da loita para tentar recuperar as liberdades perdidas. Algúns homes e algunha muller botáronse ao monte para seguir defendendo os seus ideais. A España famenta e gris da inmediata posguerra sobrevivía reclusa na abafante normalidade imposta polos vencedores mentres un fato de guerrilleiros (David fronte a Goliat) buscaba defender a legalidade republicana en lugares abruptos e montesíos como os territorios lindeiros entre o oriente de Galicia e as terras leonesas, por exemplo La Cabrera.
Alida, viúva dun represaliado, vive no monte, privada dos seus fillos. Joselín (dunha familia que fai de enlace coa guerrilla), perseguido quere integrarse no grupo do mítico Girón. Núñez é un garda civil incapaz de entender as malleiras e a crueldade exercida contra os membros da guerrilla e os seus colaboradores que son cualificados como bandoleiros, acurralados por delatores e traidores. Velaquí algúns dos protagonistas desta narración que se apoia en feitos reais e que contribúe a recuperar a memoria dos “do monte”.

...Que podemos agardar doce anos despois de rematada a guerra? Que podemos agardar despois de cinco anos da aniquilación do nazismo de Hitler e do fascismo de Mussolini? Se as potencias estranxeiras non actuaron antes contra Franco, non o van facer agora porque media ducia de desgraciados, instalados na utopía, resistamos no monte.
    Manuel non lle teme ao monte. É un home do monte. Coñece o monte. Porén, está convencido de que, polo ben dos demais, hai que buscar unha saída, aínda que el non se atreva a dar o paso definitivo. E a saída pasa por fuxir a Francia. Penso que todos estamos máis ou menos convencidos. Quizais eu sexa a única que o pensaría dúas veces, polos meus fillos, pero, a pouco que tivese unha oportunidade clara de marchar con eles, porque Manuel me quixese ao seu lado, quizais marcharía e comezaría unha nova vida a milleiros de quilómetros de miña terra. Estou convencida de que me quere, máis ben tería que dicir que me aprecia, que me respecta e me protexe, pero sei que non son a muller da súa vida. As circunstancias leváronnos a unha relación de convivencia que empezou meses despois de incorporarme á partida, hai xa varios anos. Pero Manuel é un lobo solitario que ten as súas amizades repartidas por moitos lugares de La Cabrera e do Bierzo. Non llo reprocho. Agradézolle toda a axuda, todo o apoio e o cariño que me ten dado e que me dá. Agradézolle os seus desvelos polos meus fillos. Pero de momento, o futuro é mañá. Pasadomañá está demasiado lonxe. O futuro non existe.
    Escureceu e segue a nevar. Sinto voces, e todos nos mantemos alerta. É José, un dos nosos enlaces de Forna, que vén de avanzada para saber se todo está en orde. Comproba que si e, dando un rodeo, volve á entrada da vila para lles indicar aos da partida que o camiño está franco. Despois,  José desanda os seus propios pasos para regresar á súa casa en Forna, á que chegará dúas ou tres horas máis tarde, ben entrada a noite. Entre nós, saúdos de benvida con efusividade contida, como sempre ocorre cada vez que os membros da partida nos separamos e, pasado o tempo, nos reencontramos. Nunca sabemos se nos volveremos ver, aínda que a nosa actitude sexa sempre optimista. Porén, o aspecto de Manuel, o de Quico tamén, é máis serio ca de costume. Os dous adiantáranse ata Santa Eulalia, unha pequena vila no máis fondo das entrañas de La Cabrera, para buscaren casas onde podernos ocultar uns días. Ese é o noso fado, hoxe aquí e mañá noutra vila, e dous ou tres días máis tarde noutra diferente, para así podermos despistar a forza.
    Santa Eulalia é unha vila pequena, coma case que todas as da comarca, na que sempre nos sentimos cómodos. A maioría dos veciños, con maior ou menor decisión, apóiannos; é difícil que alguén nos delate, igual pasa en Silván, Forna, Corporales, Castrillo, Quintanilla e nalgún outro lugar. Pero esta noite o rostro de Manuel aventura pesadumes, malas sensacións.
    -Como acabades de ver -empezou dicindo- viñemos con José. Porén, a cousa está moi mal. Non imos ir a Santa Eulalia.
    -Que pasou? -preguntou Zapico.
    -Antonio. A Antonio déronlle de carallo -respondeu Quico con certo dramatismo na súa expresión, dramatismo suavizado pola temperanza da súa voz, nova coma el, pero que transmite a forza, o vigor e o optimismo dos vinte anos-. E a Benxamín tamén lle deron duro.
    -A cousa está cada vez peor -continuou Manuel Girón, moito máis circunspecto-. Déronlles con ganas. Resistiron e non abriron a boca, pero zoscáronlles ben duro.
    -Fillos de puta! -exclamou Jalisco.
    -Cabróns! -insistiu o rapaz cando conseguiu deixar de tusir.
    -Antonio pediume que lle fixésemos o favor de non volver por alí -explicou Manuel-. Dixo que non sabería canto máis podería aguantar. Con tanta malleira, o último que quixer é perder a dignidade e acabar delatándonos.
    A amargura e a desolación instaláronse nas facianas de todos nós. Quico movía a cabeza cavilando sobre o que Girón dicía, algo que el mesmo puidera comprobar. Sabía,  como sabiamos todos, que teriamos que aguantar o que quedaba de inverno baixo a protección desta comarca, agardando a que chegase un tempo máis favorable para poder abrir novas canles no Bierzo que nos permitisen a retirada a Francia. Os demais permaneciamos atentos ás palabras do noso líder, con actitudes reservadas e mostras de desánimo. Confiabamos nel e agardabamos polas súas palabras e decisións, sempre elixidas con bo criterio, sempre pensando no ben do grupo.
    -Mañá, a primeira hora, sairei para Corporales -dixo Manuel buscándome coa mirada.
    -Desta volta, eu irei contigo -apuntou Pedro Juan Méndez, alias Jalisco.
    -Non. Ti vas ir cos demais a Baillo, e vas agardar polas nosas indicacións...</sup>

^{(páxs 37-39)}