Club de lectura

Neste artigo, e para completar a información da charla que Freixeiro Mato deu para o Club de lectura, imos falar dun documental moi interesante para ver as decisión que se tomaron sobre AS NORMATIVA DO GALEGO nos anos da transición, cando comezou a ensinarse galego e se crearon as institucións autonómicas que comezaron a empregalo. No ano 1982 o parlamento aprobou As normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. Filgueira era o conselleiro de cultura e Carvalho presidira a comisión de Lingüística da Xunta Preautonómica, que redactara as Normas do 1980. Medio ano despois, a Xunta decidiu adoptar outras normas propostas polo Instituto da Lingua Galega (ILG) en vez das iniciais elaboradas polo catedrático de galego da USC, por Carvalho e a comisión.

O vídeo do que falamos é un vídeo de AGAL titulado Decreto Filgueira. Documentário.  Foi elaborado por Através Produtora, en maio de 2015, ano no que se lle dedicou o Día das letras Galegas a Filgueira Valverde, decisión non exenta de polémica, lembremos que se levaba anos reivindicando ese día para Carvalho..

Tamén deixamos un resumo neste vídeo:

E unha serie de actividades de interese:

A continuación reproducimos un resumo do contido do documental publicado polo xornalista Miguel Pardo en Praza.

Decreto Filgueira relata os acontecementos que precederon a aprobación da normativa en vigor en 1982 e fai tamén un repaso histórico da normativización da lingua galega. Lembra, ademais, como as Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma Galego (ILG-RAG) "nem foram as primeiras normas oficiais, nem contárom com o apoio de importantes setores da cultura galega, que debatia intensamente sobre qual havia de ser a orientaçom ortográfica do galego desde o início dos anos 70", tal e como explica o equipo da fita. 

Así, o documental repasa os diferentes posicionamentos lingüísticos e as formulacións normativas que cada un deles xerou desde que en 1970 Carvalho Calero sacara as primeiras Normas Ortográficas do Idioma Galega da Real Academia Galega e que foron asumidas como proias polo mundo de Galaxia. E explica tamén as discusións, debates e mesmo negociacións entre dúas propostas "dissidentes que acabariam por tornar-se irreconciliáveis": a autonomista, aglutinada arredor do Instituto da Lingua Galega (ILG) e a reintegracionista, que se foi nucleando arredor do propio Carvalho Calero, que a cada paso asumía posturas máis lusistas. 

Explica tamén como comezados os anos 80, a Xunta oficializaba unhas normas que pretendían o consenso e que partían dunha orientación converxente co portugués. Carvalho Calero presidía aquela Comisión de Lingüística da Xunta, pero en 1982 unhas novas normas que viraban a orientación anterior relegaban as do vello catedrático. Foi Filgueira Valverde quen oficializou esta nova normativa coa súa sinatura. O autor ao que este ano se lle dedica o Día das Letras fora membro da anterior Comisión de Lingüística da Xunta. A reviravolta deu lugar a un dos lustros de maior polémica e tensión este debate normativo. 

As dúas pólas do debate contaron con defensores de enorme importancia intelectual, pero o documental destaca o "imprescindível" da figura de Filgueira Valverde chegados os 80. Supuxo a continuidade do modelo cultural xerado durante o franquismo e acabou por dar nome a un decreto clave para explicar a orientación que logo seguiu o idioma galego até estes días. Unha figura que algún dos protagonistas do documental definen como "home do sistema" ou "home do réxime", pero ao que tamén destacan como un dos estudosos que permite "saber da tradición e cultura galega nestes días". 

Foi, en definitiva, a vitoria da postura que defendía un galego independente do portugués, con ortografía castelá e baseado no traballo dialectolóxico do ILG fronte aos lusistas que pretendían restaurar a proposta do galeguismo anterior á guerra civil e que se aglutinara arredor da figura de Carvalho Calero. Unha confrontación histórica que é explicada nun documental no que interveñen historiadores e figuras clave naqueles feitos, entre eles Elvira Souto, Francisco Fernández Rei, Francisco Rodríguez, María Xosé Queizán ou Uxío-Breogán Diéguez. 

Miguel R. Penas aclara que a AGAL intenta tamén así "mostrar" a súa proposta e "contar a historia" do reintegracionismo, "non desde a perspectiva de que temos a razón, pero si desmontando preconceptos e imaxes construídas ao redor do noso discurso e que teñen certas intencións como desprestixiar o discurso". "O debate haino desde o século XIX e había unha dinámica, liderada por Carvalho Calero, que se desmontou en dous anos a partir do 80... A estratexia era outra, pero rachou", remata. (Miguel Pardo. Praza)

Destacamos de todo o documental estas palabras de Jose Luís Rodríguez, professor de portugués na USC di no documental: “Sabem que a tradiçom nom é antirreintegracionista, senom todo o contrário, e a sociedade teria uma maior consciencia da unidade da sua língua com o que se fala em Portugal e no Brasil, em Angola e Moçambique. E isso, nom tenho cualquer dúbida, e isso é, seria uma garantia para a permanéncia do galego”.

A charla de Xosé Ramón Freixeiro Mato para o Club de lectura deixounos claro dúas cuestións: Unha é que Carvalho representa a continuación do labor de estandarización iniciado na preguerra, e a outra é que a súa postura era que convivisen harmonicamente diferentes formas de escribir galego. 

Freixeiro insistiu moitas veces que esta era a estratexia de Carvalho; tal como dixera no ano 1985 “máximos, medios e mínimos usos reintegracionistas deben convivir”. Freixeiro relacionou esta estratexia de Carvalho coa postura actual de AGAL, explicada en numerosas ocasións polo seu presidente, Eduardo Maragoto  e que AGAL denomina BINORMATIVISMO

Freixeiro conseguiu que quedasen claras algunhas cuestións relacionadas coa estandarización da lingua galega:

Codificar unha lingua ten que ver con rexenerala. Por que?

Porque hai que restaurar a fala popular, rectificar a castelanización e reintegrala no sistema propio. Así o explicaba ao propio Carvalho no seguinte vídeo.

Por que houbo un conflito? Que ocorreu? Carvalho foi unha figura central no proceso de estandarización, é dicir, na fixación do código escrito da lingua galega. Este proceso quedara interrompido pola ditadura franquista, xa que impediron o uso escrito do galego.

Temos que facer un pouco da historia. Carvalho xa estaba presente na elaboración das primeiras normas, as do Seminario de Estudos Galego de 1933, e nas Engádegas do propio seminario de abril de 1936.

A guerra civil e a ditadura impide que se continúe este labor ata 1950, que crean a Editorial Galaxia e esta promove unhas normas internas, nas que suprimen o apóstrofo e algúns outros trazos.

Carvalho elabora unha gramática para Galaxia, a Gramática elemental del gallego común, que publica en 1966, e que reedita e amplía varias veces.

No ano 1970, Carvalho revisa a súa gramática e, ao tempo, elabora as primeiras normas por encargo da RAG, na que entrara como membro numerario o 17 de maio de 1958. Así publica as Normas Ortográficas no ano 1970 e as Normas Morfolóxicas no 1971. 

Ao mesmo tempo o ILG,(Instituto da Lingua Galega) creado en maio de 1971 e dirixido polo Constantino García, publica o manual de aprendizaxe Galego 1, que segue uns criterios normativos propios desvinculados dos de Galaxia e da RAG. 

Galaxia e parte da RAG acepta. Carvalho, non. Carvalho avanza na aproximación ao estándar portugués.

A sétima edición da gramática de Carvalho, do ano 1979, ano no que comeza o ensino do galego, é a coñecida como normativa de mínimos.

E morre Franco. A Xunta Preautonómica  pídelle a Carvalho que presida a Comisión de lingüística da Xunta Preautonómica, que ten que elaborar normas de uso interno e institucional. Esta comisión aproba as Normas ortográficas do idioma galego, que permitía dúas solucións, en moitos apartados, unha delas máis próximas ao sistema galego-portugués. Publicouse en 1980

Pero seis meses despois a Comisión de lingüística da Xunta Preautonómica publica unha segunda versión próxima á do ILG, que será imposta, non acordada, polo parlamento no ano 1982. Comezou un conflito aparentemente de ortografía, pero que responde distintas maneiras de concibir a lingua galega. 

Agardamos que este Día das Letras Galegas, tan agardado, sirva para que os galegos e galegas coñezan mellor o proceso de creación da norma escrita, e que sexan coñecedores de que o galego é unha lingua internacional.

O Club de lectura “Moita letra” está tendo como un dos seus obxectivos centrar a atención na figura de Ricardo Carvalho Calero, autor do Día das Letras Galegas 2020.

Pensamos que a mellor homenaxe é proporcionar lecturas en portugués nos diferentes grupos de lectura que hai no Club. Por que? Decatarse de que por saber galego, e con poucas indicacións, se é capaz de ler en portugués é un gran descubrimento a nivel lector.

Cumprimos así a tese de Carvalho de que “o galego é unha lingua universal”. Nomeamos esta actividade PONTE NH, simbolizando que unhas pequenas nocións da grafía portuguesa nos serve de ponte, unha ponte que nos leva á literatura portuguesa. 

Así en 1º de Bacharelato. Lecturas mitolóxicas, dentro do proxecto  PONTE NH leron  Mitologia. Deuses, heróis e lendas. Os alumnos collen cada un exemplar e lemos en alto un mito, que previamente está en imaxe na pantalla e do que moitas veces non coñecen nada.  Trala la lectura do capítulo dese día, volvemos examinar a pantalla e buscamos máis imaxes, textos, música... nos que se aprecie a súa influenza: así Orfeo e Eurídice, Apolo e Dafne... son valorados na súa xusta medida.

No Club 1º Bacharelato. Lecturas filosóficas, no proxecto PONTE NH leron O Mundo Plano, de Edwin A Abbot.

AVISO: A reunión do club de lectura do día 18 de xaneiro, pasa a ser o día 25 de xaneiro a mesma hora.

 O próximo mércores 18 , ás 17:00 h teremos a primeira reunión para comentar  a lectura de "La joven de la perla" de Tracy Chevalier.

É unha lectura no marco do lema deste ano das bibliotecas escolares : "BIBLIOTECA ESCOLAR, TERRITORIO DAS ARTES".

Falaremos do libro, da pintura de Veermer e da música da época.