ROSALÍA: O AMOR DA PATRIA GALEGA

Hai século e medio, unha moza con pouco máis de vinte anos mudou a Historia. Iso de mudar a Historia non é cousa que aconteza todos os días. Ela era consciente de que os seus libros abrían camiños, que con eles “levantaba unha bandeira” da que non ía desertar. De feito, este recanto do mundo chamado Galiza non é o mesmo após Rosalía de Castro. Hai un antes e un despois.

As palabras que lanzou abriron moitos ollos e calmaron moitas sedes. Non é difícil decatarse da sequidade nos beizos desa cultura silenciada por xeracións e xeracións, mesmo con violencia. Na escola —nunca o esquezamos—, a rapazada que usaba a lingua de Follas novas era castigada vilmente.

As palabras de Rosalía dábanlle dignidade e sentido á fala do pobo galego e ás súas vidas sen nome. As traballadoras e os traballadores conseguían un espello para pensar e un altofalante para denunciar os abusos que padecían:

Por xiadas, por calores,
desde que amañece o día
dou á terra os meus sudores
mais canto esta terra cría,
todo... todo é dos señores.

As mulleres, condenadas desde o berce a unha cadea perpetua de explotación e mudez, gañaban o dereito á palabra:

O que me conmoveu sempre, e polo tanto non podía deixar de ter un eco na miña poesía, foron as innumerables coitas das nosas mulleres (...). No campo compartindo mitade por mitade cos seus homes as rudas faenas, na casa soportando valerosamente as ansias da maternidade, os traballos domésticos e as arideces da probeza. Soias o máis do tempo, tendo que traballar de sol a sol, e sin axuda pra mal manterse (...).

Diversas formas de amar e de vivir a sexualidade (o que hoxe chamamos LGBTQ) sobardaban as censuras:

Solo a virxe é máis hermosa
que eres ti, bendita santa,
i o teu rostro pelegrino,
o temido demo espanta.

De ti, vivo namorada,
en ti penso con fervore.
Que eu ben sei que che contenta
este puro e santo amore.

Quen poidera...! Quen poidera...!
Xunta ti vivir segura,
manantial que mel derrama
pura fonte de ternura!

E Galiza, a quen ela, a pesar de tantos ataques, sempre defendeu con perseveranza como a súa “patria”, forxaba as chaves para soñar un mañá diferente:

Probe Galicia, non debes
chamarte nunca española,
que España de ti se olvida
cando eres, ai!, tan hermosa.

“O amor da patria me afoga”, escribiu na obra con que inaugurou a literatura galega contemporánea. O seu inmenso segundo libro no noso idioma vai dedicado ás persoas que se organizaban “volvendo para a súa patria os ollos e o corazón”. A patria galega, sempre a patria galega no centro dos seus desacougos, tamén na súa obra en castelán:

...que es el silencio hermano de la muerte
y yo no quiero que mi patria muera,
sino que como Lázaro, ¡Dios bueno!,
resucite a la vida que ha perdido,
y con voz alta que a la gloria llegue,
le diga al mundo que Galicia existe.

Ese amor que ela aqueceu e proxectou é un alento que aínda hoxe mapea horizontes, abre porvires e renace día a día en cada persoa que levanta a cabeza para que Galiza exista, nun mundo mellor, diverso e igualitario. Un mundo, en fin, máis rosaliano.

                                                                                               Carlos Callón
Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG)
#_rdc2024 #oamordapatriagalega

chapas DÍA DE ROSALÍA de Amalia Otero

 Segundo o calendario do Libro e da Lectura, o 3 de novembro (dende o ano 2021) celebramos o Día do Lector e da Lectora. Esta efeméride coincide co aniversario do nacemento de Xosé Neira Vilas: un 3 de novembro de 1928 nacía en Gres o autor de Memorias dun neno labrego.
 Con tal motivo a nosa recomendación lectora para conmemorarmos este día é Chegan forasteiros, obra editada en 1992 por Edicións do Castro e que a mediados deste 2023 foi reeditada por Galaxia dentro da súa Biblioteca Neira Vilas. Obra que, ilustrada con primor por Xosé Vizoso,  presenta unha pequena colección de relatos curtos pensados para un público novo. Velaí algúns títulos: “Ramón, o do acordeón”, “O Andrés era portugués”, “A Feira da Regateira”, “Lourido estaba fuxido”...
 

E, para quentar a boca, uns parágrafos do comezo:
 

"Fun pasar as vacacións á Aldea Vella, onde vive meu tío Felipe, home habelencioso e falangueiro. Eu tiña estado alí algunhas veces, de présa. Uns bicos, unhas carreiras pola horta, de par dun cadelo xalgarete, apañando mazás e pexegos; unha losqueadiña agarimosa de miña tía Pilara, coa requinaterna de sempre: “Canto medrou este furabolos!” E nada máis. Porque meu pai, decote apurado, veña de acender o motor do coche e veña dicirme: “Arturo, bule, espabílate que nos imos”.
 Pero esta vez botei alí unha tempada. E paseino ben, moi ben, falando con xentes dos arredores que sabían quen eu era; deprendendo novos xogos; vendo cada día ferramentas e animais que denantes só vira nos libros… E meu tío falándolles de min ós veciños, levándome por leiras e resíos, contándome historias dos mouros e cantaruxando para min cancións do tempo da guerra. E entre unha leria e outra, veña de chamarme “forasteiro”, con certa retrónica e con ese seu dicir tan chusco, tan pavero.
 Non me caía ben nin mal aquela palabriña, pero como era nova no meu dicionario de por dentro, andeina remoendo, saboreando, ata que meu tío, que para todo ten resposta, me dixo un dia:
 -Pois verás, Arturiño, aínda que non teñen nada que ver comigo, vouche contar a historia de máis de catro forasteiros que pasaron pola Aldea Vella cando eu era coma ti. Verás que tamén aquí, neste recanto do mundo, pasan cousas... Non saen nos papeis, nin pola radio, pero teñen o seu chiste...
 Meu tío Felipe calou, quedou coma aloulado, ollando para dentro, coma se estivese remoendo algo, e contoume o ir e vir dalgúns forasteiros que recordaba".

(NEIRA VILAS, Xosé, Chegan forasteiros, Galaxia, Vigo, 2023, pp.: 11-12)