Mensaxe para o Día Mundial do Teatro 2024

polo nobel noruegués Jon Fosse

    Cada persoa é única e, ao mesmo tempo, como todas as demais. A aparencia, pódese ver, é certo, pero tamén hai algo dentro de cada persoa que lle pertence, que a fai única. Podemos chamalo alma ou espírito, ou ben, poderiamos non pórlle palabras, simplemente deixar que estea aí.
    Ao mesmo tempo que somos diferentes, tamén somos iguais. As persoas de todo o mundo somos fundamentalmente iguais, sen importar que lingua falemos, que cor de pel ou de cabelo teñamos.
    Quizais isto sexa unha especie de paradoxo: que somos completamente iguais e diferentes ao mesmo tempo. Talvez unha persoa é paradoxal na súa conexión entre o corpo e o espírito, entre o terreal e tanxible e o que transcende os límites materiais e terreais.
    A arte, a boa arte, consegue á súa maneira e de forma fabulosa reunir o absolutamente único co universal. Permítenos entender a diferenza entre o estraño e o universal. Ao facelo, a arte transcende as fronteiras das linguaxes e os límites xeográficos. Reúne, non só as calidades individuais, senón tamén as características dun grupo de persoas, por exemplo, as nacións.
    A arte non se expresa provocando que todo sexa igual, pola contra, móstranos as nosas diferenzas, aquilo que é alleo ou estraño. Toda boa arte contén precisamente iso: algo estraño, algo que non podemos comprender completamente e que, con todo, entendemos de certo modo. Contén o enigmático, algo que nos fascina e por tanto lévanos máis aló dos nosos límites e así crea a transcendencia que todo arte debe conter e á cal conducirnos.
    Non se me ocorre unha mellor maneira de unir os opostos. É exactamente o enfoque inverso ao dos conflitos violentos que vemos a miúdo no mundo, que alimentan a tentación destrutiva de aniquilar todo o estraño, todo o único e diferente, comunmente utilizando os inventos máis inhumanos que a tecnoloxía puxo á nosa disposición. Hai terrorismo neste mundo. Hai guerra, posto que a xente ten un lado animal que o leva a ver o estraño como unha ameaza á súa propia existencia, en lugar de ver o fascinante enigma que iso representa.
    E entón o único, o diferente que é universalmente comprensible, desaparece. Deixando atrás unha semellanza colectiva onde todo o diferente é unha ameaza que debe ser erradicada. O que vemos desde fóra, vese como desigualdade; por exemplo, as relixións ou ideoloxías políticas convértense en algo que debe ser derrotado e destruído.
    A guerra é a batalla contra o que xace no máis profundo de cada un de nós: o único. E é unha batalla contra toda arte, contra a esencia máis íntima de toda arte.
    Falei da arte en xeral, non da arte teatral en particular, isto débese a que toda boa arte, no fondo, xira ao redor do mesmo: tomar o singular e específico para facelo universal. Articula na súa expresión artística aquilo único co universal: non eliminando o singular, senón salientándoo; deixando que o estraño e o descoñecido brille claramente.
    É tan simple como que a guerra e a arte son opostos, que a guerra e a paz son opostos. A arte é paz.

      En 1992 a foto do músico Vedran Smailović (Saraievo, 1956), tocando o Adagio atribuído a Albinoni co seu violonchelo entre os cascallos da biblioteca de Saraievo dou a volta ao mundo;

era a súa particular homenaxe ás 22 persoas que foron asasinadas cando facían cola para recibir pan en maio dese mesmo ano.   Elas e o propio edificio da biblioteca foron unhas vítimas máis do conflito dos Balcáns. Ironicamente moitos dos autores do acto vandálico de destrución da biblioteca eran habituais usuarios dela, o mesmo responsable de ordenar a súa destrución fora profesor de literatura da Universidade de Saraievo e amaba a poesía de Shakespeare.
    Para non esquecer ese masacre cultural e reivindicar o papel das bibliotecas como salvagardas da cultura humana, instaurose, dende o ano 1997, a data do 24 de outubro como o Día Internacional das Bibliotecas.
    O perseguimento que chega incluso a destrución física dos soportes materiais e humanos do coñecemento (a queima de libros ou a aniquilación de significados persoeiros do mundo cultural, por exemplo) é unha desgraciada constante histórica.
    Mentres tecleamos estas liñas algúns lugares do noso planeta, de xeito especial aqueles que viven  a cotiandade da extrema violencia (Ucraína, Próximo e Medio Oriente, Etiopía...) están a sufrir unha espoliación cultural que os empobrece e nos empobrece porque no mundo globalizado que vivimos nada nos pode ser alleo.
    Quixeramos contradecir ao comediógrafo latino Plauto que na Asinaria (acto II, escena IV v.  89) escribiu: “Lupus est homo homini” mais a contumaz realidade obríganos a darlle a razón.

Vedran Smailović tocando o violonchelo nas ruínas da biblioteca de Saraievo. Foto de Mikhail Evstafiev

    Din que a música amansa as feras. Nesta nova Xornada Internacional das Bibliotecas, tezamos redes para que os acordes do violonchelo de Vedran Smailović  e de todos os instrumentos musicais do mundo amansen á fera que levamos dentro, eliminando o afán destrutor da cultura en todas as súas formas e  que non teñamos que vivir nas tebras da ignorancia, magnífico caldo de cultivo da irracionalidade, o rancor e o fanatismo.

Mensaxe para o Día Mundial do Teatro 2023,

pola actriz exipcia Samina Ayoub

A todos os meus amigos os artistas de teatro de todo o mundo,

    Escríbovos esta mensaxe no Día Mundial do Teatro, e por máis que reborde de felicidade por estar a falar con vós, cada fibra do meu ser estremece baixo o fardo co que cargamos todos - os artistas teatrais e os non teatrais - das presións esmagadoras e os sentimentos opostos que provoca o estado actual do mundo. A inestabilidade é un resultado directo do que está a pasar o noso mundo hoxe en día en termos de conflitos, guerras e desastres naturais que tiveron efectos devastadores non só no noso mundo material, mais tamén no noso mundo espiritual e a nosa paz psicolóxica.

    Fálovos hoxe mentres teño a sensación de que o mundo enteiro se volveu como illas illadas, ou como barcos que foxen nun horizonte cheo de néboa, cada un deles despregando as súas velas e navegando a rumbo, sen ver nada no horizonte que o guíe e, a pesar diso, seguimos navegando, esperando chegar a un porto seguro que nos acolla despois dun longo andar no medio dun mar embravecido.

    O noso mundo nunca estivo tan estreitamente conectado entre sí como o está hoxe, pero ao mesmo tempo nunca estivemos tan disonantes e tan afastados os uns dos outros  como hoxe. Velaí o dramático paradoxo que nos impón o noso mundo contemporáneo. A pesar de que todos estamos a presenciar a converxencia na circulación de noticias e comunicacións modernas que rompeu todas as barreiras das fronteiras xeográficas, os conflitos e tensións que vive o mundo pasaron os límites da percepción lóxica e crearon, no medio desta aparente converxencia, unha diverxencia fundamental que nos afasta da verdadeira esencia da humanidade na súa forma máis simple.

    O teatro na súa esencia orixinal é un acto puramente humano baseado na verdadeira esencia da humanidade, que é a vida. En palabras do gran pioneiro Konstantin Stanislavsky: "Nunca entres ao teatro con lama nos pés. Deixa o po e a sucidade fóra. Deixa as túas pequenas preocupacións, disputas, pequenas dificultades coa túa roupa exterior - todas as cousas que arruínan a túa vida e desvían a túa atención da túa arte - na porta". Cando subimos ao escenario, subímolo coa única vida que hai en nós, aquela que existe nun único ser humano, pero esta vida ten unha gran capacidade de dividirse e reproducirse para converterse en moitas vidas que transmitimos neste mundo para que xermole, floreza e esparexe a súa fragrancia sobre outras.

    O que facemos no mundo do teatro como dramaturgos, directores, actores, escenógrafos, poetas, músicos, coreógrafos e técnicos, todos nós sen excepción, é un acto de creación dunha vida que non existía antes de subirnos ao escenario. Esta vida merece unha man cariñosa que a sosteña, un peito amoroso que a abrace, un corazón bondadoso que simpatice con ela e unha mente lúcida que lle proporcione as razóns que necesita para continuar e sobrevivir.

    Non esaxero cando digo que o que facemos no escenario é o acto da vida mesma xerada da nada, como unha brasa ardente que escintila na escuridade, iluminando as tebras da noite e quentando a súa frialdade. Nós somos os que lle damos á vida o seu esplendor. Somos quen a encarnamos. Somos quen a facemos vibrante e significativa. E somos nós quen damos as razóns para entendela. Somos os que usamos a luz da arte para enfrontar as tebras da ignorancia e o extremismo. Somos os que abrazamos a doutrina da vida, para que a vida se propague neste mundo. Para iso poñemos o noso esforzo, tempo, suor, bágoas, sangue e nervios, todo o que temos que facer para lograr esta nobre mensaxe, defendendo os valores da verdade, o ben e a beleza, e crendo verdadeiramente que a vida merece ser vivida.

    Fálovos hoxe, non só para falar, ou mesmo para celebrar ao pai de todas as artes, o “teatro”, no seu día mundial. Máis ben, convídovos a estar xuntos, todos nós, da man e ombreiro con ombreiro, para gritar a pulmón cheo, como estamos afeitos nos escenarios dos nosos teatros, e deixar que as nosas palabras saian para espertar a conciencia do mundo enteiro, para buscar en nós a esencia perdida do home. Do home libre, tolerante, amoroso, simpático, xentil e comprensivo. E  rexeitar esta imaxe vil de brutalidade, de racismo, de conflitos sanguentos, de pensamento único e de extremismo. O home camiñou sobre esta terra e baixo este ceo durante miles de anos, e seguirá camiñando. Entón, saquemos os pés da lameira das guerras e dos cruentos conflitos, e deixemos esta lameira ás portas do escenario. Quizais a nosa humanidade, que foi ensombrecida na dúbida, volva converterse nunha certeza categórica que nos faga a todos verdadeiramente aptos para sentirnos orgullosos de ser humanos e de ser todos irmáns na humanidade.

    Esta é a nosa misión, nós dramaturgos, portadores do facho da ilustración, desde a primeira aparición do primeiro actor no primeiro escenario, debemos estar na vangarda para enfrontar todo o que é feo, sanguento e inhumano. Confrontámolo con todo o que é belo, puro e humano. Nós, e ninguén máis, temos a capacidade de difundir a vida. Propaguémola xuntos polo ben dun só mundo e unha soa humanidade.

 https://www.world-theatre-day.org/es/messageauthor.html

Mensaxe da Directora Xeral da UNESCO

    A pesar de que a educación baseada na lingua materna é esencial para contribuír ao pleno desenvolvemento do individuo e transmitir o patrimonio lingüístico, o 40 % dos alumnos do mundo non teñen acceso á educación na lingua que mellor falan ou entenden. Esa situación constitúe un serio obstáculo para a aprendizaxe, a expresión cultural e a construción de vínculos sociais, e debilita profundamente o patrimonio lingüístico da humanidade.

    Por tanto, é fundamental que este factor lingüístico se teña en conta na necesaria transformación da educación, que a UNESCO veu apoiando ao longo de 2022 e que culminou co Cume sobre a Transformación da Educación, convocada polo Secretario Xeral das Nacións Unidas, o Sr. Antonio Guterres, o pasado mes de setembro.

    Para iso requírese, en primeiro lugar, unha mellor recompilación de datos, o que permitirá levar a cabo acciones específicas e adaptadas. Pero o máis importante é lograr unha toma de conciencia máis xeral do valor, tan insubstituíble como fráxil, da diversidade lingüística e cultural do mundo.

    Cada unha das máis de 7000 linguas que fala a humanidade encerra unha concepción única do mundo, das cousas e dos seres, unha forma de pensar e de sentir, ata o punto de que cada desaparición dunha lingua constitúe unha perda irreparable. Neste contexto, o Decenio Internacional das Linguas Indíxenas (2022-2032), cuxo organismo coordinador é a UNESCO, brinda unha importante oportunidade para que a comunidade internacional se mobilice co fin de salvagardar unha parte considerable da diversidade cultural do mundo.

    Ese é tamén o obxectivo deste Día Internacional: celebrar estas formas de expresar o mundo na súa multiplicidade, comprometerse coa preservación da diversidade das linguas como patrimonio común e obrar por unha educación de calidade –na lingua materna– para todos.

https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000384469

O autor da mensaxe desta novo Día Internacional do Teatro (que celebramos o domingo, 27 de marzo e xa van alá 50 edicións) é Peter  Sellars: director  norteamericano de ópera, teatro e festivais, nado en  1957, recoñecido polas súas interpretacións innovadoras e transformadoras dos clásicos, a defensa da música contemporánea e do século  XX e proxectos colaborativos cun alcance extraordinario, de artistas creativos e escénicos; a súa obra ilumina o poder da arte como medio de expresión moral e acción social. Na actualidade e profesor de “Artes e Culturas do Mundo” na Universidade de California.

Velaquí a súa mensaxe:

Queridos amigos,

    Mentres o mundo vive pendente, cada minuto e cada hora, dun continuo goteo de novas,  gustaríame facer un chamamento para que todos nós, como creadores, nos adentremos no noso ámbito e na nosa esfera e na perspectiva dun tempo que se albisca épico, con cambios e conciencia épica, cunha reflexión e visión épicas. Estamos a vivir nun período épico na historia humana e as  consecuencias e cambios profundos que estamos a experimentar nas relacións dos seres humanos entre si e con outras esferas non humanas están no límite da nosa capacidade de comprender, articular, falar e expresarnos.
    Non estamos a vivir nun ciclo de noticias de 24 horas, estamos a vivir ao bordo do tempo. Os xornais e os medios de comunicación están completamente desbordados e son incapaces de facer fronte ao que estamos a vivir.
    Onde está a linguaxe, cales son os movementos e cales son as imaxes que poderían permitirnos comprender os profundos cambios e rupturas que estamos a experimentar? E como podemos transmitir o contido das nosas vidas neste momento non como unha reportaxe senón como unha experiencia?
    O teatro é a arte da experiencia.
    Nun mundo atafegado por vastas campañas de prensa, experiencias simuladas, prognósticos espantosos, como podemos ir máis aló da repetición interminable de números para experimentar a santidade e a infinidade dunha soa vida, un só ecosistema, unha amizade ou a calidade aportada pola luz dun ceo estraño? Dous anos de pandemia minguaron os sentidos das persoas, teñen reducido as súas vidas, roto conexións e colocáronnos nunha estraña zona cero da morada humana.
    Que sementes debemos plantar una e outra vez nestes anos, e cales son as especies invasoras e de crecemento incontrolado que deben extirparse por completo? Moita xente está ao límite. Tanta violencia está a estalar, irracional ou inesperadamente. Tantos sistemas establecidos reveláronse como estruturas de crueldade continua.
    Onde están as nosas cerimonias de recordo? Que necesitamos lembrar? Cales son os rituais que nos permiten finalmente  reimaxinar e comezar a ensaiar pasos que nunca antes deramos?
    O teatro da visión épica, o propósito, a recuperación, a reparación e o coidado necesita novos rituais. Non necesitamos que nos entreteñan. Necesitamos xuntarnos. Necesitamos compartir o espazo, e necesitamos cultivar ese espazo compartido. Necesitamos espazos protexidos de escoita profunda e igualdade.
    O teatro é a creación na terra do espazo de igualdade entre humanos, deuses, plantas, animais, pingas de choiva, bágoas e rexeneración. Ese espazo da igualdade e da escoita profunda está iluminado pola beleza oculta, que se mantén viva nunha profunda interacción entre perigo, ecuanimidade, sabedoría, acción e paciencia.
    En O Sutra do Ornamento Floral, Buda enumera dez tipos de gran paciencia na vida humana. Un dos máis poderosos chámase Paciencia para Percibir Todo como Espellismos. O teatro sempre presentou a vida deste mundo como se dun espellismo se tratara, permitíndonos ver a través da ilusión e desilusión humana, o engano, a cegueira e a negación con claridade e forza liberadoras.
    Estamos tan seguros do que vemos e da forma en que o estamos vendo que somos incapaces de ver e sentir realidades alternativas, novas posibilidades, diferentes enfoques, relacións invisibles e conexións  atemporais.
    Este é un tempo para un profundo refrescar das nosas mentes, dos nosos sentidos, da nosa imaxinación, das nosas historias e do noso futuro. Este traballo non pode ser feito por persoas illadas traballando soas. Este é un traballo que necesitamos facer xuntos. O teatro é a invitación para facer este traballo xuntos.
    Moitas grazas de todo corazón polo voso traballo.