Skip to Content

Abril 2022

Maio: de Mais e de Maios

Comeza maio co Día das Mais, para elas "Nai" de Celso Emilio Ferreiro:


Eu non choro por ti, pois sei que mouras  
xunto á fonte do tempo, alá no fondo
de tódolos camiños das estrelas.

Choro por min, cun pranto inconsolábel,
que me quedéi sin ti, meu limpo espello,
coma un arbre na noite, soio e núo,
fendido polo cerne, coas raíces
sin os doces segredos das violedas.

Choro por min, por estas maus de cinza
que outrora foron pombas,
cando o meu corazón era un paxaro
e ti pasabas sempre atafegada
nun rumor de formiga labourando.

Tecían as albercas seus abrentes
i eu era un vagalume, unha estreliña
ateigada de luz polas vereas.
Dios estaba con nós.

Agora estóu soliño,
orfo de beixos tépedos sin mácula.
Choro por min que xa non teño colo
para pousarme nil coma nun niño,
miña nai imposíbel, viva e morta
no cristal dos meus ollos.

(ilustración: Maternidade, María Antonia Dans, 1980)

Maio tamén é tempo dos maios: Aí vén o Maio (de Florencio Delgado Gurriarán):

Aí vén o Maio pola porta do xardín,
aí vén o Maio de enterrar o pai Abril,

(O Maio, garrido, casiño de chorar,
enxoitou o seu pranto cos panos de luar.)

                                       Aí vén o Maio pola porta da campía,
                                           aí vén o Maio, galán da cotovía,
(O Maio, garrido tiña un cambai brunedo,
o sol esfarrapoullo cos seus dourados dedos).

Aí vén o Maio pola porta da devesa,
aí vén o Maio cos seus brincos de cireixas,
(O Maio garrido anda a bebe-los ventos
pola terra, rapaza de doces arrecendos).

Aí vén o Maio pola porta do soutelo,
aí vén o Maio co seu colete amarelo.
(O Maio garrido, nos intres de vagar,
co mestre rouxinol adeprende a cantar).

Aí vén o Maio pola porta do valado,
aí vén o Maio co seu traxiño branco.
(O Maio garrido, para saudar o vran,
pon luvas de etiqueta con frores de San Xoán).

Aí vén o Maio. Ábrelle as portas, moza,
que trai, por gorentarte, caraveles e rosas!

    Alí vén o Maio,
    Maíño, Maiolo;
    na verde camisa
    botois de amerodos;
    monteira frorida,
    a roupa das festas;
    e un caraveliño
    por riba da orella;
    pieites de silveiras
    piéitanlle o cabelo,
    anda a namorare
    coma un mozo cedo.

DELGADO GURRIARÁN, Florencio, Obra poética, (edición e introdución de Xosé Ramón Pena), Xerais, Vigo, 2022, pp.  132-3)

Maio 2022

Las palabras son espectros
piedras abracadabras
que saltan los sellos
de la memoria antigua.

Y los poetas celebran la fiesta
del lenguaje
bajo el peso de la invocación.

Los poetas inflaman las hogueras
que iluminan los rostros eternos
de los viejos ídolos.

Cuando los sellos saltan
el hombre descubre
la huella de sus antepasados.

El futuro es la sombra del pasado
en los rojos rescoldos de un fuego
venido de lejos,
no se sabe de dónde.

 

Cristina Peri Rossi (Montevideo, 1941) in Babel bárbara (1991)

Maio 2022

O país da choiva de Miguel Anxo Alonso Diz

    Novela ilustrada por Xosé Tomás, que fala da importancia do idioma, de usalo e de traballar para conservalo, e de como a nosa lingua é parte da nosa herdanza cultural como galegos.
 De xeito delicado, respectuoso e con gran sensibilidade, aborda a problemática da perda continua de falantes que está a padecer o idioma galego nos nosos días.
  E así o reflicte nun conto cargado dun marcado carácter educativo, que o converte nunha ferramenta esencial para a educación en valores, o respecto e a cultura.

-¿Estás loco, Alfonso?-dixo Manuel.
-Madrugar te hizo mal-sentenciou Eduardo cun ton burleiro.
-Pero é que non vos dades conta?  -respondeu Fonso-. Como broma está ben, pero deixade xa de facer iso!! -berrou molesto.
-El que habla diferente eres tú-dixo Manuel.
-¿”Falas”? ¿Pero qué es eso? -engadiu Eduardo.
E ollando un cara ao outro, escacharon a rir no nariz de Fonso.
-Lo dicho, madrugar te hizo mal. Ya no sabes ni hablar. ¡Ja, ja, ja!-concluíu Manuel.
E ambos amigos entraron no colexio deixando alí a Fonso absolutamente confundido.
Rosalía, que estaba a escasos metros e escoitara todo, tamén entrou en silencio. Quixo dicirlle algo, pero non se atreveu.
“Xogos de rapaces”, pensou.
A mañá en clase discorreu como era habitual. Facer exercicios, corrixir deberes e memorizar información, moita información. Unha mañá coma tantas outras, se non fora polo feito de que todo o mundo falaba nunha lingua estraña. Semellante a súa, pero á vez moi diferente.
Os seus amigos, os compañeiros, os profesores... Fonso sentíase coma un bicho raro, coma  un ser doutro planeta. De súpeto, todos esqueceran a súa lingua.
Dende a conversa na entrada do colexio case non pronunciara palabra. Tiña medo de que se decatasen de que falaba noutra lingua, que, por outra banda, era a súa propia. A que lle falaran dende cativo os seus pais. A que falaban os seus avós e, antes deles, os avós dos seus avós.
Sentíase contrariado. Pensar no ledo que estaba por ter chegado antes que os seus amigos ao colexio...; no seu triunfal sorriso cando os viu de lonxe... E lembrar como se sentira despois ante as palabras dos seus amigos... “Pero, ¿qué dices?”; “¡hablas raro!”; “¿estás loco?”...
Isto último debía significar algo así como tolear. Pero non toleara. Os que tolearan foran eles! Todos eles!
Saíu en silencio e cunha rapidez mal disimulada. Non quería ter que enfrontarse de novo co resto da clase. Xa lle custara moito aguantar as chanzas dos seus amigos.
Unha bágoa esvarou pola súa faciana e, cando alzou a súa man para limpar o rego que deixara no seu rostro, atopouse de fronte con Rosalía, que o miraba en fite.
Arredou a vista dela e botou a correr.

 

XIII Tui Le: carteis

Día do Libro: falamos de libros que falan de libros

Belén Padrón: a nosa protagonista para o XIII Tui Le

    A nosa participación nesta XIII edición do Tui Le producirase na segunda quenda, a partir das 12 horas. Compartiremos quenda cos CEIPs nº 2, Randufe e Guillarei, co colexio Santa María-Maristas e co Seminario Menor San Paio.
    O noso cartel para este Tui Le ten como protagonista a BELÉN PADRÓN GARCÍA (Oviedo, 1976) que, en pasados cursos, formou parte do claustro do noso instituto. Licenciada en Belas Artes,  Premio Extraordinario Fin de Carreira, participou en numerosas exposicións individuais  e colectivas, deseñou carteis para concursos de relatos e poesía ou para o IV Salón Internacional do Libro Infantil e Xuvenil (Pontevedra, 2003)  e ilustrou libros como Tempo transfigurado de Cesáreo Sánchez Iglesias, A historia invisible do bico Simón, Xil Moniz, A vendedora de mistosRosalía de Castro.  Escolma Poética ou poemas de Miguel Hernández, autor do que acabamos de celebrar o seu oitenta cabodano.
    O estilo  de Belén Padrón está cheo de forza que se reflicte no modo de tratar a cor e de organizar as súas composicións. Estas teñen como protagonista principal a vexetación: follas, talos, flores e pétalos dispostos en diferentes planos cun exuberante  cromatismo que achegan unha gran luminosidade aos seus lenzos e ilustracións.
    De Belén queremos destacar a proximidade e amabilidade que a definen tanto nas aulas co alumnado como cos compañeiros e compañeiras. Gustounos escoitar do alumnado que realizou o cartel que recordan con cariño o seu bonito sorriso que sempre a acompaña.
    E Belén, ademais da súa calidade humana e docente, representa a riqueza creativa e profesional que temos nos nosos centros. Profesoras e profesores que ademais de dar clase adican o seu tempo libre a outras tarefas artísticas, literarias, investigadoras… cun grande éxito.

XIII Tui Le

Estamos en festas. Ler para nós tamén é unha festa. Que mellores datas que estas para celebrar a lectura! Por iso este  venres, 22 de abril, véspera do Día do Libro, recuperamos a presencialidade do Tui Le, na súa XIII edición.
Case medio milleiro de escolares pertencentes aos CEIPs nº 1, nº 2, Caldelas, Guillarei, Pazos de Reis, Randufe e Rebordáns, ao CRA “Mestra Clara Torres”, ao Colexio Santa María-Maristas, ao Seminario Menor “San Paio” e ao noso IES participarán, repartidos en dúas quendas (a primeira ás 10,30 e a segunda ás 12,00) nas actividades desta xornada patrocinada pola Biblioteca Pública Municipal xunto coas bibliotecas escolares da inmensa maioría dos centros educativos tudenses e financiada polo Concello.
Baixo o lema “Letras en feminino/Letras de muller” cada centro presentará un póster centrado nunha autora ou ilustradora galega ou vencellada á literatura galega (María Canosa, Paula Carballeira, Fina Casalderrey, Rosalía de Castro, María do Cebreiro, Ledicia Costas, Exeria, Iria Misa, Mª Victoria Moreno, Marisa Núñez, Belén Padrón e Anais Rodríguez) e achegará datos básicos da súa vida e obra.
Haberá, con carácter voluntario, un intercambio de libros usados entre o alumnado dos distintos centros.
Contaremos tamén co compositor, guitarrista, cantante e actor Xoán Curiel que ofrecerá o seu espectáculo “Cantando as nosas letras”, no que fai un achegamento musical a Xela Arias, Antonio Fraguas, Carvalho Calero ou Delgado Gurriarán, entre outros autores.
Daremos así remate a esta iniciativa de cooperación bibliotecaria, que nos dous últimos anos adoptou un formato virtual por mor da pandemia e que xa é un clásico no calendario da nosa primavera cultural, do abril dos libros ao maio das letras.

De rexas e reixas

As reixas, segundo o dicionario da RAG, son “barras de ferro paralelas ou cruzadas, que se poñen como protección nas ventás, como cerrado arredor das casas etc.” ou nas portas e fiestras dos cárceres para evitar que fuxan os presos.
E tamén, seguindo co citado dicionario,  a primeira acepción do adxectivo rexa é “que ten forza, que ten vigor
Pois ben, algunhas protogonistas da exposición que nestes primeiros días de abril, grazas á Deputación de Pontevedra, podemos visitar no IES (“Rexas. Mulleres baixo o terror franquista”) son mulleres rexas que, entre outras penalidades e agresións, viviron entre reixas, por defender os dereitos das mulleres e as liberdades promulgadas pola II República.   
A exposición ofrece  unha escolma que documenta a represión sufrida por 172 pontevedresas que foron perseguidas, asasinadas, encarceradas e, ademais, polo feito da ser mulleres, soportaron tamén vexacións sexistas. E divídese en tres bloques:
Na introdución amósase a contextualización histórica e como o réxime xurdido trala Guerra Civil supuxo unha regresión nos dereitos das mulleres que pasaron a ser consideradas, de feito, menores de idade  e dependentes do varón.
Na parte central e máis extensa (paneis 3 a 10) preséntansenos os diversos tipos de represión: as mulleres non só foron presas ou asasinadas senón que tamén padeceron vexacións de tipo sexista: foron rapadas, violadas, tatuadas, obrigadas a beber aceite de ricino ou a bailar espidas en lugares públicos.
A última parte documenta o papel solidario e resistente das mulleres (o seu apoio á guerrilla, aos fuxidos, aos presos e ás súas familias, ás viúvas e aos orfos) e o seu protagonismo na transmisión da memoria histórica.
Esta mostra completa e ilustra de xeito fotográfico o contido dos relatorios de Montse Fajardo (“A loita das mulleres no século XX. Cen anos de conquistas e represión”, impartido o pasado 10 de marzo) e M” Victoria Martíns (“As mulleres no franquismo”, o 30 de marzo) e supón o remate das actividades que, patrocinadas e financiadas pola Deputación, dentro do programa "O pasado por vir", desenvolvemos na Área Panorámica e no Salón de Actos do instituto no último mes.

Rexas de José María Lores Pérez

 



by Dr. Radut