Teresa Mancebo López
Xefa do Departamento de Tecnoloxía do IES Pastoriza
tmancebo@edu.xunta.es

Contextualización

De acordo coa metodoloxía da clase do revés, o alumnado debe traballar na casa unha serie de contidos a través de diferentes materiais elaborados ou seleccionados pola docente. O tempo de aula resérvase para o traballo máis práctico, no que a profesora resolve de forma directa as dúbidas que xorden na resolución de tarefas.
Cada alumna e cada alumno pode aprender ao seu ritmo, consultando o material didáctico as veces que sexa necesario, antes, durante e despois da realización de cada tarefa asignada. Refórzase así a autonomía do alumnado e posibilítase a coexistencia de diferentes niveis de aprendizaxe dentro e fóra da aula.
A docente dispón de máis tempo para o alumnado que presenta maiores dificultades e ten a posibilidade de facer pequenos grupos para traballar aspectos concretos con eles. Mentres, o resto dos alumnos e alumnas avanza de forma autónoma, apoiándose entre eles e con intervencións puntuais por parte da docente.
Ao lado destas vantaxes, a clase do revés tamén presenta unha serie de problemas asociados ao modelo. O principal deles é que o alumnado non dispón sempre de medios materiais e/ou conexión a Internet para realizar o traballo que pertence ao ámbito doméstico. Se esta etapa do proceso non ten lugar, dificilmente se poderá desenvolver de maneira eficiente a seguinte etapa na aula. Tamén resulta un grande inconveniente a necesidade dun elevado compromiso por parte do alumnado.
A dotación tecnolóxica do centro no que traballo, por exemplo, é óptima para a implantación dun modelo de clase do revés, pero non se corresponde co nivel socioeconómico da poboación na que está situado o instituto. Así, resulta moi difícil para o alumnado comprometerse na realización na casa de tarefas que precisen dun equipo informático. Este desaxuste de medios que existe entre o centro e o contorno familiar fixo que me decantara polo modelo in-class flip.
A formulación que subxace baixo o modelo do revés na clase (in-class flip) ou falsa clase do revés (faux flipped classroom) é a de considerar que todas as etapas do proceso deben suceder na aula e, polo tanto, é preciso organizar os tempos e os espazos para que isto sexa posible.
Baixo esta proposta, todo o alumnado participa cos mesmos recursos materiais porque todas as etapas se desenvolven dentro da aula. A profesora está presente en todo momento, polo que ten un maior control de todo o proceso e dispón da oportunidade de atender a cada alumna e cada alumno tanto na revisión de recursos como na realización de actividades.

Obxectivos

• Incrementar a implicación do alumnado na súa propia aprendizaxe.
• Promover unha aprendizaxe autónoma para todo o alumnado.
• Proporcionar unha alternativa para o alumnado que non dispón de recursos fóra do ámbito escolar.
• Mellorar a atención á diversidade dentro e fóra da aula.
• Favorecer o apoio entre iguais.

Recursos empregados

A experiencia desenvolveuse nunha aula-taller de tecnoloxía na que se dispón do espazo suficiente para establecer diferentes zonas de traballo e favorecer unha distribución flexible adaptada ás necesidades de cada sesión. Todas as alumnas e alumnos dispoñen dun ordenador portátil co software requirido para realizar as actividades asignadas. O centro ademais está dotado cunha boa conexión de rede.

Os materiais de consulta son videotitoriais de creación propia aloxados en YouTube e recompilados en Blendspace co fin de mellorar a accesibilidade. Todas as instrucións e as correccións das diferentes actividades foron xestionadas a través da plataforma educativa Edmodo.

Descrición da actividade e metodoloxía

Empregouse o modelo de falsa clase do revés con alumnado pertencente ao segundo curso da ESO para o traballo dunha unidade de procesado de texto en LibreOffice. Fíxose unha proposta de cinco prácticas a través de dous grupos creados dentro da plataforma educativa Edmodo, un para cada clase. Cada práctica estaba acompañada dun videotitorial onde se proporcionaba a información necesaria e un modelo que o alumnado debía reproducir. A contorna de traballo proporcionada por Edmodo simplifica enormemente a asignación de tarefas e o posterior seguimento destas.
Cando unha alumna ou alumno remataba unha práctica, enviaba a súa tarefa a través de Edmodo para a súa corrección. Cada unha das prácticas podía ser remitida un número ilimitado de veces sempre e cando o envío se realizase dentro do prazo asignado. A práctica era devolta á alumna ou alumno acompañada dunha cualificación e as indicacións necesarias para modificar a tarefa e entregala de novo.

Avaliación

Estableceuse o seguinte código para a cualificación das prácticas:

• 4-Moi ben: a práctica non necesita modificacións.
• 3-Ben: a práctica necesita un máximo de dúas modificacións.
• 2-Regular: a práctica necesita entre tres e cinco modificacións.
• 1-Mal: a práctica necesita máis de cinco modificacións.
• 0-Non entregada: a práctica non foi entregada.

Foron avaliadas 205 prácticas pertencentes a 41 alumnos cos resultados que se mostran no gráfico 1.

Gráfico 1. Cualificación das prácticas

Conclusións

A realimentación durante o proceso permitiu que o 78 % das prácticas fose cualificado con ben ou moi ben, e destacou especialmente a alta porcentaxe de prácticas puntuadas coa cualificación máxima (68 %). O alumnado entende que é posible realizar un traballo sen erros e ademais esta porcentaxe reflicte o seu interese por facelo.
O tempo proporcionado na clase foi suficiente para a realización de todas as tarefas,  como así o indica a baixa porcentaxe de prácticas cualificadas con 0 (1 %). Con todo, houbo alumnas e alumnos que realizaron algunhas das tarefas ou parte delas nos seus domicilios.
A cualificación de prácticas, corrección de fallos e resolución de dúbidas tivo lugar dentro da clase, pero tamén fóra dela a través da plataforma educativa Edmodo. Isto permitiu unha comunicación fluída e constante coa docente durante todo o proceso.
A eficiencia e eficacia deste modelo de traballo na aula veñen xustificadas polas seguintes razóns:

• Posibilita a realización de todas as tarefas na aula durante o tempo de clase.
• O material necesario está sempre dispoñible.
• A profesora está presente en todo momento fisicamente e/ou a través da plataforma Edmodo.
• Existe realimentación, o que permite que o alumnado reciba a súa tarefa cualificada e con indicacións para mellorala.
• Fai posible que unha tarefa se envíe cantas veces sexa necesario.
• A docente ten unha visión completa do desenvolvemento de cada unha das sesións e do traballo individual de cada alumna e alumno.

No presente curso repetín a experiencia co modelo do revés na clase, pero nesta ocasión en grupos de segundo, terceiro e cuarto da ESO e co soporte da plataforma educativa Classroom. A maioría das unidades foron traballadas de acordo con este modelo e os resultados foron moi satisfactorios, chegando ao 100 % de aprobados nalgúns grupos.