Determinantes presentadores que acompañan a primeira mención dun obxecto e achegan un significado de imprecisión ou indeterminación.
Polo significado poden ser:
- cuantificadores (non individualizan nin delimitan ben un ou varios elementos): algún, alguén, máis…
- identificadores (definen ben os elementos): outro, calquera, propio…
Segundo a forma distinguimos:
- variables (mudan en número e/ou xénero): algún/algunha, bastante/bastantes…
- invariables: algo, ninguén, nada…
Variables:
| un(s), unha(s) pouco(s) –a(s) bastante(s) todo(s) –a(s) propio(s) –a(s) varios –as tal(es) |
algún(s), algunha(s) abondo(s) –a(s) demasiado(s) –a(s) outro(s) –a(s) certo(s) –a(s) ambos -as cadanseu(s), cadansúa(s) |
ningún(s), ningunha(s) moito(s) –as tanto(s) –a(s) mesmo(s) –a(s) determinado(s) –a(s) entrambos –as |
(Ver posesivo)
1. Algún só aporta significado positivo: non supón gasto *algún / non supón gasto ningún; non ten semellenza *algunha / non ten semellanza ningunha.
2. Abondo: Amais de indefinido (teño flores abondas) pode funcionar como adverbio (estou ben abondo/dabondo)
3. Mesmo (non *mismo): Amais de indefinido (a mesma historia de sempre, ti mesmo, hoxe mesmo) tamén funciona como adverbio (“incluso”): mesmo lle indiquei a hora precisa, mesmo ela se interesou; e con outros valores: atinoulle mesmo no ollo.
4. Ambos cando precede ao numeral dous/dúas esixe a presenza de artigo, co que podemos realizar ou non a contracción: estaban ámbalas (ou ambas as) dúas latricando, levaron ambos os (ou ámbolos) coches; fixérono ambos. O mesmo acontece con entrambos: fixérono entrámbolos (ou entrambos os) dous.
5. Un, algún e outro contraen coas preposicións en e de: estará nalgunha caixa, falo doutra cousa, falou duns problemas.
Non hai contracción coa preposición con: tanto falaba con un coma con outro; cada domingo ía ao cine con unha distinta, nunca coa mesma.
Invariables:
1. Cadaquén (“cada persoa”, “cada un”): cadaquén que se apañe, a cadaquén o seu.
2. Calquera (evitade o castelanismo *calquer, así como o hipergaleguismo *calqueira): puido ser calquera, calquera día, calquera home.
3. Quenquera (“alguén”, “calquera persoa”): quenquera que fose, hamas pagar. Hai que evitar o hipergaleguismo *quenqueira.
4. Ren ou res (“ningunha cousa”, “nada ou case nada”): non dixo ren.