Diego Sande Veiga
José Ramón Sande Veiga
Profesores de Organización e Xestión Comercial e de Administración de Empresas
diego.sande.veiga@edu.xunta.gal

1. Contextualización

Os fundamentos para a interpretación da xestión orzamentaria revélanse como fonte de coñecemento indispensable para a comprensión e a aplicación das políticas públicas provenientes da Unión Europea (UE). Desde o ámbito educativo nace esta proposta didáctica cuxa utilidade se enmarca dentro do ámbito dos estudos universitarios en Administración de Empresas e Economía, así como na formación profesional para módulos como o de Xestión Financeira (CS de Administración e Finanzas), Sistemas de Xestión Empresarial (CS de Desenvolvemento de Aplicacións Multiplataforma) ou Financiamento Internacional (CS de Comercio Internacional), malia a súa utilidade para a análise de resultados empresariais ser extensible a outras familias profesionais e a materias de bacharelato como Economía.

2. Introdución

Ante a acumulación de desventuras económicas debidas á concatenación da gran recesión coa pandemia de SARS-CoV2, a UE decidiu poñer en marcha instrumentos anticíclicos para tratar de contrarrestar os devastadores efectos socioeconómicos acaecidos. En concreto, a UE conta co orzamento comunitario do septenio 2021-2027 e cun instrumento que destaca sobre os demais: os fondos NextGenerationEU.

Os fondos NextGenerationEU son un instrumento temporal concibido para impulsar a recuperación e modernización económica e que foi dotado con 750 000 millóns de euros para os 27 estados membros durante o período 2021-2024. Para isto, NextGenerationEU contará cunha serie de mecanismos que permitirán a súa instrumentalización: i) omecanismo europeo de recuperación e resiliencia (dotado con 672 500 millóns de euros), consistente en préstamos e subvencións destinados a mitigar o impacto económico e social da pandemia e a promover a sostibilidade e resiliencia fronte ás transicións ecolóxica e dixital; ii) o mecanismo REACT-UE, baseado en axudas á recuperación para a cohesión e os territorios para contribuír á recuperación ecolóxica, dixital e resiliente da economía (47 500 millóns de euros); iii) ademais, NextGenerationEU achegará fondos adicionais a outros programas ou fondos europeos, como Horizonte 2020, InvestEU, Desenvolvemento Rural ou o Fondo de Transición Xusta (FTX).

Segundo as estimacións actuais, dos tres cuartos de billón de euros asignados a NextGenerationEU, uns 140 000 millóns de euros serán destinados ao conxunto do Estado español que, como contrapartida a estas axudas e ao brexit, incrementou as súas achegas ao orzamento comunitario. A contía que percibirá Galicia situarase arredor dos 9400 millóns de euros, asignados principalmente en función da participación da economía galega no PIB estatal. Non obstante, a execución deste suposto «maná» de fondos europeos en Galicia non estará exenta de dificultades.

3. Parte experimental e interpretación das problemáticas de execución

Dous dos principais retos que a execución orzamentaria debe enfrontar de cara ao vindeiro período de programación son:

a) a produtividade dos investimentos no proceso de reconstrución e modernización económica

b) a recuperación de certo nivel de cohesión e igualdade. Tras a análise dos datos públicos, e con esta idea de fondo, son varias as problemáticas de eficacia e eficiencia que deberán ser debatidas polo alumnado ao longo da actividade respecto das actuais propostas de aplicación dos recursos europeos e de programas como NextGenerationEU:

1. En primeiro lugar, cómpre sinalar o problema competencial. As comunidades autónomas executarán apenas o 50% de fondos como NextGenerationEU. Isto implicaría o incumprimento parcial do principio de subsidiariedade, xa que non sería a Administración máis próxima —a que mellor coñece as necesidades existentes— a que estaría a aplicar gran parte dos recursos.

2. Unha segunda problemática consecuencia da anterior que deberá ser introducida é o risco de que os recursos mobilizados para a modernización tecnolóxica galega acaben captados por grandes empresas, como xa aconteceu no pasado (Sande & Vence, 2019; 2021), en vez de irrigar un tecido produtivo constituído maioritariamente por pequenas e medianas empresas.

3. O terceiro dos grandes problemas que se debate será a existencia dunha estratexia de investimento clara e coñecida pola cidadanía. Se pensamos en termos de modernización e innovación da economía, o alumno debe comprender que sería conveniente a existencia dunha aproximación sistémica ás necesidades e capacidades do territorio.

4. En cuarto lugar, cómpre entender a necesidade da existencia de procesos de avaliación continuados das políticas, tanto no ámbito de deseño e de estratexia como ao nivel de execución e impacto.  

5. Un quinto aspecto que se vai tratar sería analizar os aspectos favorables e os inconvenientes dos modelos de xestión público-privada  dos recursos públicos. Un aspecto que hai que destacar será a perda de control e posible  arbitrariedade na selección de investimentos que se van financiar, así como a centrifugación de responsabilidades e de funcións propias da Administración pública (TCE, 2018).

6. Analizarase a complementariedade dos investimentos con outras fontes de financiamento. Así, o instrumento NextGenerationEU presentaría complementariedades con outros recursos europeos de tipo FEDER, FSE, FEADER e FEMP que cómpre aproveitar de forma estratéxica, máxime nun contexto no que o orzamento europeo se elevará ata os 1,105 billóns de euros no período 2021-2027.

7. Debater e analizar o papel da política industrial. No ámbito europeo, esta adoita ocupar un plano secundario (cando non inexistente). O alumnado deberá comprender que o acompañamento dunha política industrial aos investimentos para a modernización e a innovación permitiría incrementar o tamaño das empresas galegas e mellorar as capacidades do territorio en sectores clave.

3.1. Datos de partida

O conxunto de datos que se empregarán como entrada do algoritmo son os dispoñibles ofrecidos polas administracións públicas. Para a presente proposta empregarase a información ofrecida pola Consellería de Facenda da Xunta de Galicia dos estados de execución dos diferentes programas operativos do período 2014-2020 enProgramas operativos 2014-2020 (Consellería de Facenda, 2021) e NextGenerationUE en Galicia (Xunta de Galicia, 2021).

3.2. Material

Empregarase o seguinte material:

• Computador
• Conexión á Rede

3.3. Programas e aplicacións informáticas necesarias

• Paquete de ofimática (Office, Libre Office ou similar) que permita o traballo con folla de cálculo
• Editor de texto (Bloc de Notas, Gedit ou similar)

3.4. Preparación dos datos para a análise

A entrada de datos require dunha ordenación/formato que permita a correcta interpretación da información. En particular, os datos deben presentarse nunha táboa dunha folla de cálculo tabulados en catro columnas. Unha destinada a identificar o programa operativo, outra para determinar o importe concedido, outra para o importe executado e unha última para calcular a porcentaxe de execución do programa operativo.

3.5. Tratamento e análise dos datos

Previo ao debate, o alumnado deberá elaborar unha táboa de información propia coa seguinte estrutura.

Cos datos de partida da táboa, o estudantado elaborará posteriormente un gráfico presentando a información.

4. Resultados e interpretación

Tras a realización das actividades propostas, o alumnado deberá comprender que a falta dunha planificación e programación adecuada poderá provocar novamente dificultades de execución e problemas de absorción dos fondos, tal e como se explica no ensaio O estrangulamento tecnolóxico de Galiza (Sande, 2020). Pola súa vez, o alumnado interiorizará que a falta dunha estratexia sistémica poderá derivar en problemas de execución dos recursos europeos, producindo como externalidade negativa o posible desaproveitamento parcial dos recursos. Desta maneira, é moi posible que parte das expectativas xeradas cos investimentos europeos non se poidan cumprir e o aproveitamento e impacto destes sexa máis reducido do que cabería agardar.