CURSO 2020-2021
Los símbolos pictográficos utilizados son propiedad del Gobierno de Aragón y han sido creados por Sergio Palao para ARASAAC (http://www.arasaac.org [1]), que los distribuye bajo Licencia Creative Commons BY-NC-SA [2].
LANTERNA ULTRAVIOLETA 
PREGUNTA
Podemos ver as cores fluorescentes?
SUPOSTO
- Apagando a luz.
- Cunha bombilla de luz negra (estes nenos son moi listiños, teñen investigado moito!)
MATERIAIS
- Lámpada led de 5 watios.
- Celo ancho.
- Rotulador permanente azul.
- Regleta eléctrica.
- Cable eléctrico.
- Desparafusador.
- Tubo de cartón.
- Pistola de silicona (só adult@s)
- Folios e rotuladores fluorescentes, roupa ou obxectos reflectantes e fluorescentes.
PROCEDEMENTO
Temos que pintar 20 capas de celo, unha a unha, superpoñéndoas sobre a lámpada. Recortamos o sobrante e montamos a lámpada coa regleta e o cable, introducíndoo primeiro no tubo para que nos serva de aillante e protector. Unha vez conectada, pegamos o tubo á lámpada coa silicona.
Debuxamos ou escribimos cos rotuladores fluorescentes. Nós mezclamos con outros rotuladores para comprobar os que se vían e os que non coa luz ultravioleta.
RESULTADO
Coas luces apagadas, enchufamos a nosa lámpada e iluminamos os nosos debuxos e os obxectos que trouxemos. Brilaban na escuridade!!!
CONCLUSIÓN
A fluorescencia é o fenómeno mediante o cal un corpo emite luz cando é irradiado con luz ultravioleta. a fluorescencia é inmediata e dura unicamente mentres que o obxecto é irradiado con luz ultravioleta.
En xeral, as substancias fluorescentes absorben enerxía en forma de radiación electromagnética de onda curta (p ex. radiación gamma, raios X, UV, luz azul,...), e logo emítena novamente a unha lonxitude de onda máis longa, por exemplo dentro de espectro visible; os exemplos máis notables de fluorescencia ocorren cando a luz absorvida atópase dentro do rango ultravioleta do espectro (invisible ao ollo humano) e a luz emitida atópase na rexión visible.
VARIANTE
Podemos facer unha lámpada aínda máis sinxela co flash do móbil ou cunha lanterna, colocando neste caso soamente 10 capas de celo. E listo! Podes ter preparado o teu flitro e colocalo cando queiras sorprender a amig@s!
SERPE XIRA-XIRA 
PREGUNTA
Pode xirar a nosa espiral ela soa?
SUPOSTO
- Se lle sopramos! (Imposible coas máscaras postas)
- Se fai vento
MATERIAIS
- Cartolina.
- Pinturas.
- Punzón ou tesoiras.
- Cordeis de lá.
- Velas.
- Chisqueiro (só persoas adultas)
PROCEDEMENTO
Fotocopiamos espirais en cartolina e as decoramos ao noso gusto. Nós escollimos serpes coloridas. Despois as recortamos (os máis peques usaron o punzón). Con axuda da mestra, fixemos un burato na cabeza da serpe e lle colocamos un cordel de lá. Despois colgamos as serpes dun cordel horizontal. Colocamos unha vela debaixo de cada serpe e a mestra acendeunas.
RESULTADO
Ao principio non pasaba nada, pero axiña as serpes comezaron a xirar. E non había vento!
CONCLUSIÓN
A vela quentou o aire e fixo que este se movese cara arriba, facendo que a nosa serpe se movese. E como tiña forma de espiral, xiraba todo o rato en círculos. Pobres, que mareo!
UN POUCO MÁIS
O movemento da espiral de papel débese á calor da vela. O aire que rodea a vela é menos denso que o resto provocando que este ascenda e xere unha corrente de aire quente. Esta corrente de aire provoca que a espiral de papel rote sobre o seu propio eixo vertical. Unha vez que apagamos a vela, o movemento do papel, detense.
Este fenómeno coñécese en física como correntes de convección e prodúcense debido ás diferenzas de temperatura e densidade do aire. A través deste proceso, os materiais ao quentarse vólvense máis lixeiros, reducindo a súa densidade, e provoca que o aire que se crea ao seu redor provoque a súa ascensión. E pola contra aqueles máis fríos, con máis densidade, tenden a afundirse.
As correntes de convección danse de forma constante no manto terrestre provocando o movemento das placas tectónicas da Terra. Este fenómeno tamén se dá na atmosfera e ten unha gran importancia para o clima. E é que a medida que se quente o aire, tende a subir e permite que o aire fresco flúa na parte inferior. Este fenómeno, xunto ao de rotación, é o que provoca o vento no noso planeta. As correntes de convección tamén se producen en augas profundas e son as responsable das correntes oceánicas. Outro exemplo no que podemos observar claramente o efecto das correntes de convención é cando quentamos auga nunha pota. Cando a auga comeza a ferver no seu interior, a fonte de calor transmite enerxía ás moléculas de auga que se moven a gran velocidade. Cando introducimos calquera alimento, veremos como a temperatura e a densidade da auga diminúe. Ao longo da cocción, a calor fai que a auga se desprace cara á parte superior e parte destas moléculas convértanse en vapor.
PALLIÑAS COMUNICANTES
PREGUNTA
Podemos facer que o líquido pase dun vaso a outro sen tocalos?
SUPOSTO
Chupando coa palliña.
Colocando a palliña no medio.
MATERIAIS
- Vasos e palliñas.
- Auga e colorante.
PROCEDEMENTO
Cortamos as palliñas para que sexa máis fácil colocalas. Enchemos un vaso de auga e colocamos outro baleiro ao seu carón. E intentamos que o líquido pase dun vaso a outro!
RESULTADO
Ao principio costounos un pouco, pero finalmente lográmolo!
CONCLUSIÓN
Este experimento de Física é posible grazas á chamada Lei dos vasos comunicantes. Esta di que, cando dous recipientes están unidos por un tubo, o líquido nivelarase entre eles ata estar á mesma altura, independentemente do tamaño. Isto ocorrerá sempre que:
- O líquido sexa homoxéneo.
- A presión atmosférica á que estean sometidos sexa a mesma.
TINGUIMOS FLORES DE CORES
PREGUNTA:
- Qué pasará cando metemos as flores dentro do vaso con colorante?
SUPOSTO:
- O colorante subirá polo talo e tinguirá a flor.
MATERIAIS:
- Flores (neste caso aproveitamos as flores que temos na entrada do colexio)
- Vasos
- Auga
- Colorante alimenticio
PROCEDEMENTO:
1. Encher con auga os vasos. Non fai falla que haxa moita cantidade, con dous ou tres dedos é suficiente.
2. Botar unhas cantas pingas de colorante alimenticio. Canta máis cantidade utilices, máis cor collerá a auga.
3. Introducir as flores dentro do vaso con auga e deixámolas reposar durante 2 ou 3 días nun lugar seco e con luz solar. Desde xeito, estaremos facilitando a fotosíntese e a absorción de auga.
RESULTADO:
É interesante mirar cada día o noso experimento porque, segundo pasen as horas irá cambiando ós poucos. Hai que ter un pouco de paciencia!
O proceso pode tardar en completarse varios días (2 ou 3), pero é importante ter en conta que pode darse o caso de que os pétalos non se tingan na súa totalidade. Iso dependerá de varios factores relacionados coas condicións atmosféricas e as características do colorante alimenticio que utilizáramos.
CONCLUSIÓN:
Cómo e por qué ocorre isto? Por qué as flores cambian de cor?
A explicación é sinxela: as flores absorben a auga mesturada co colorante grazas á capilaridade e transpiración, desta maneirar tanto o talo como os pétalos podemos observar que van tomando cor. Grazas á auga evitatmos que a flor se marchite no momento en que se lle cortou o talo.
MAGNETISMO
PREGUNTA
Que é un imán? Como funciona?
Que pasa se xuntamos 2 imáns?
SUPOSTO
Un imán é unha cousa que se pega aos obxectos de ferro.
Dous imáns xuntos serán máis fortes.
MATERIAIS
- Imáns.
- Cubetas.
- Símbolos de magnético e non magnético.
- Obxectos de distintos materiais.
PROCEDEMENTO
Observamos os distintos obxectos e conxecturamos sobre se serán magnéticos ou non. Despois achegamos o imán a cada obxecto e comprobamos a nosa suposición. Colocamos cada material na cubeta correspondente.
Despois probamos a xuntar dous imáns grandes e ver que lles sucede.
RESULTADO
Acertamos con moitos materiais, pero algúns nos sorprenden. Hai moitos materiais metálicos (non soamente ferro) que son magnéticos.
Ao xuntar os imáns vemos que unhas veces se atraen e outras veces se repelen, mesmo xiran para xuntarse polo lado oposto ao que nós queremos.
CONCLUSIÓN
O magnetismo é a propiedade que presentan algunhas substancias de atraer obxectos elaborados con certos materiais metálicos. Os corpos que presentan esta propiedade chámanse imáns.
Os imáns están formados por dous polos, un polo norte e un polo sur, que son zonas onde o magnetismo é máis intenso; e unha zona neutra, onde o magnetismo é nulo. Os polos do mesmo nome se repelen, mentres que os polos de distinto nome se atraen.
UN POUCO MÁIS
A Terra compórtase como un xigantesco imán, pero os polos magnéticos non coinciden plenamente cos polos xeográficos. Un compás indica a posición do polo norte magnético da Terra. O elemento principal dun compás é a súa agulla, unha lámina de ferro magnetizada e sensible aos campos magnéticos. A agulla oriéntase na dirección do campo magnético terrestre.
AS FASES DA LÚA
SUPOSTO:
Podemos recrear as fases da Lúa na clase?
RESPOSTA:
Si, necesitamos 3 voluntarios, escuridade e uns poucos materiais.
MATERIAIS:
- Habitación escura.
- Unha lanterna.
- Dúas bólas de porexpan, unha pintada de negro (Lúa) e outra de verde e azul (Terra)
PROCEDEMENTO:
Seleccionar 3 nenos ou nenas, un/unha representará ao sol, outro/a Lúa e outro/a a Terra. O Sol débese colocar a dez pasos da Terra, mirando cara ella, e sosterá a lámpada encendida dirixindo o raio de luz cara á Terra e a Lúa. A Lúa colocarase en dirección á Terra, tapando ou interceptando os raios do Sol para provocar diferentes sombras na cara da Terra.
RESULTADO:
Podemos observar de maneira clara as diferentes caras da Lúa, virando a mesma ao redor da Terra
CONCLUSIÓN:
Dado que a Lúa vira ao redor da Terra, a luz do Sol chega á Lúa desde posicións diferentes que se repiten en cada volta.
SOL E CALOR 
SUPOSTO:
Que pedra terá máis temperatura?
RESPOSTA:
A pedra negra, debido a que a cor negra absorbe mellor os raios solares.
MATERIAIS:
- Dúas pedras, unha pintada de negro e a outra de cor natural.
- Un folla de papel.
- Un pincel.
- Pintura negra.
PROCEDEMENTO:
- Colorear de negro una das dúas pedras.
- Colocar as pedras baixo os raios do sol durante 15 minutos.
- Despois de que pasen os 15 minutos toca as dúas pedras e sente a temperatura de cada unha. Cal das dúas pedras está máis quente? Por que?
RESULTADO:
A pedra negra, debido a que a cor negra absorbe mellor os raios solares e os garda como enerxía calorífica, pola contra, a pedra sen pintar non absorbe os raios solares, son reflectidos e non garda a enerxía proveniente do sol
CONCLUSIÓN:
As cores escuras absorben máis calor que as cores claras porque absorben máis enerxía de luz. De feito, canto unha cor máis se achegue á cor negra, máis calor absorbe da fonte de radiación.
ARCO DA VELLA
SUPOSTO:
Podemos crear un arco da vella?
RESPOSTA:
Si, dunha maneira moi sinxela.
MATERIAIS:
- Unha folla de papel
- Un recipiente mediano
- Un espello pequeno
- Auga
PROCEDEMENTO:
- Botar auga nun recipiente.
- Colocar o recipiente nun lugar onde lle da luz do sol directamente.
- Mergullar a metade do espello na auga e colocalo de tal maneira que capte os raios de sol directamente.
- Colocar a folla fronte ao espello, buscando o reflexo dos raios do sol.
- Observar o reflexo tenue que se proxecta na folla.
- Identificar a forma e cores do arco da vella.
RESULTADO:
Pódese identificar perfectamente as cores do arco da vella no folio unha vez que os nenos e nenas captan os reflexos do sol co espello.
CONCLUSIÓN:
Os arcos da vella aparecen cando o sol brilla a través das pingas de choiva que quedan suspendidas na atmosfera. É dicir, cada pequena pinga funciona como un prisma que refracta a luz e reflíctea de novo aos nosos ollos.
Con este experimento de arco da vella no folio vense todas as cores con claridade, xa que este ton reflicte a luz branca que ten todo o espectro visible.
CARDENILLO
PREGUNTA
Como podemos limpar unha moeda?
SUPOSTO
- Con auga e xabón.
- Con hidroalcohol.
- Rascando.
MATERIAIS
- Moedas.
- Vinagre.
- Vasos.
- Pinzas da roupa.
PROCEDEMENTO
Probamos as distintas teorías para limpar as moedas: auga e xabón, desinfectante, rascado,... Comprobamos que soamente rascando conseguimos algún efecto positivo, pero é moi lento e non queda perfecto.
Introducimos as moedas con axuda dunhas pinzas en vinagre e esperamos uns minutos.
Deixamos unha moeda ata o día seguinte
RESULTADO
As moedas quedan brillantes e totalmente limpas nas zonas que estiveron en contacto co ácido. A moeda que quedou máis tempo volveuse verde e con cristaliños que brillan.
CONCLUSIÓN
A corrosión destrúe superficies metálicas mediante a formación de compostos (como óxidos, sulfuro, etc.) que son químicamente máis estables que o metal puro.
As reaccións químicas dependen do medio onde ocorren.
Fóra do vinagre, as moedas empezan a formar cardenillo, unha típica pátina do cobre que consiste en diferentes compostos químicos como carbonato de cobre, oxicloruro de cobre e acetato de cobre (II). Estes compostos necesitan osíxeno do aire para formarse.
Dentro do vinagre, a capa de óxido de cobre reacciona ao ácido do vinagre e forma acetato de cobre, que é soluble en auga. Deste xeito, o vinagre limpa a capa de óxido de cobre da moeda e déixaa brillante.
CHUVIA ÁCIDA
PREGUNTA
- Por que é prexudicial a chuvia ácida?
- Por que é ácida a chuvia ácida?
SUPOSTO
- Porque queima.
- A chuvia é ácida pola contaminación.
MATERIAIS
- Auga.
- Vinagre.
- Limón.
- Tizas.
- Vasos
PROCEDEMENTO
Colocamos os distintos líquidos (auga, limón e vinagre) en tres vasos. Introducimos unha tiza en cada vaso. Observamos as distintas reaccións.
RESULTADO
No vaso con auga, a tiza permanece prácticamente igual, inda que a auga adquire unha cor blanquecina. Nos outros dous líquidos, as tizas vanse desfacendo e producindo burbullas.
O vinagre contén ácido acético e o limón, ácido cítrico que reaccionan co carbonato de calcio do xiz producindo dióxido de carbono gaseoso.
CONCLUSIÓN
A chuvia ácida ten moitos efectos ecolóxicos negativos, sobre todo na hidrosfera (lagos, ríos, océanos, augas subterráneas...) facendo que estas augas sexan tóxicas e que os animais non sobrevivan, dana as follas das plantas e árbores e quita os nutrientes do solo, erosiona os materiais,...
UN POUCO MÁIS
A chuvia normal ten un pH lixeiramente ácido, pois a auga mestúrase co dióxido de carbono da atmosfera, pero non é prexudicial. Pero a chuvia ácida ten un pH inferior a 5,5 debido a causas naturais como a descomposición dos vexetais ou ás emisións dos volcáns; e, na maioría dos casos, a emisións contaminantes por causas humanas, como os gases emitidos ao queimar combustibles fósiles, o fume dos veículos, os produtos químicos das fábricas,... nos que hai óxidos de xofre e nitróxeno. En contacto coa auga, estes gases convértense en ácidos, como o ácido sulfúrico e o ácido nítrico. Cando a chuvia arrastra estes ácidos, produce a chuvia ácida.
EXPERIMENTANDO COA COMIDA
PINTANDO CON LEVADURA
PREGUNTA
Se a levadura é un ser vivo, morre?
SUPOSTO
Si, cando deixa de respirar.
MATERIAIS
- Levadura.
- Fariña.
- Sal.
- Auga tépeda.
- Colorante.
- Vasos.
- Culleres.
- Pinceis.
PROCEDEMENTO
Mesturamos 130 gramos de fariña, 3 culleriñas de levadura química e 1 culler de sal. Remexemos ben e engadimos algo de auga tépeda ata conseguir unha pasta similar á das filloas. Separamos en varios vasos e engadimos colorantes de distintas cores. Xa podemos pintar! Nós escollimos flores. Con pinceis fomos decorando as nosas flores. Despois metimos as flores no microondas uns segundos, dependendo da cantidade de masa que tiña cada debuxo.
RESULTADO
As nosas flores quedaron duras, con textura de galletas e xa non volveron crecer máis.
CONCLUSIÓN
Xa estudiamos que a levadura é un ser vivo, que crece ao alimentarse (fariña) e ter un entorno favorable (auga tépeda). E comprobamos que a calor mata a levadura. Ademais evapora a auga contida na masa quedando só o soluto sólido.
PANADARÍA
PREGUNTA
Se a levadura é un ser vivo, crece?
SUPOSTO
Si, cando a alimentamos.
MATERIAIS
- Levadura.
- Fariña.
- Auga tépeda.
- Recipientes.
PROCEDEMENTO
Pesamos cantidades iguais de fariña e a mesturamos con auga tépeda. Nunha das masas engadimos a levadura e na outra nada. Marcamos os recipientes para comprobar se aumentan de tamaño. E esperamos 1 hora.
RESULTADO
A masa con levadura creceu mentres que a outra, non.
CONCLUSIÓN
Xa comprobamos que a levadura respira, agora sabemos que tamén crece ao alimentarse (fariña) e ter un entorno favorable (auga tépeda). Cada vez temos máis claro que a levadura si que é un ser vivo!
UN POUCO MÁIS
A PENICILINA é un fungo. En 1929, o científico británico Alexander Fleming, mentres facía crecer bacterias do tipo estafilococos, descubriu que nun cultivo contaminado onde crecía un fungo do xénereo Penicillium non se desenvolvía a bacteria. Fleming cultivou o fungo por separado e demostrou que producía unha substancia antibacteriana, á que chamou penicilina, grazas á cal podemos tratar moitas enfermidades infecciosas.
LEVADURA QUE RESPIRA 
SUPOSTO
A levadura é un ser vivo?
Respira?
RESPOSTA
Pode ser.
Non creo.
MATERIAIS
- Levadura.
- Auga tépeda e quente.
- Termómetro de líquidos.
- Azucre.
- Sal.
- Culler.
- Botellas.
- Globos.
PROCEDEMENTO
Colocamos unha pequena porción de levadura fresca en cada botella.
Quentamos auga e comprobamos a súa temperatura (uns 35º).
Engadimos unha pouca auga tépeda en cada botella. A continuación, botamos azucre nas dúas primeiras, sal na terceira e nada na cuarta botella. Nunha das botellas con levadura e azucre botamos auga quente (uns 65º).
Remexemos ben e colocamos os globos no bico das botellas (os estiramos un pouco antes de colocalos).
RESULTADO
Despois duns 15 minutos comprobamos que na botella con azucre e auga tépeda se comezaban a xenerar gases (dióxido de carbono) que ía inchando o globo. Nas demais botellas non pasaba nada.
CONCLUSIÓN
A levadura é un ser vivo que se alimenta, respira, morre... Ao humedecerse o fermento, espertou e comezou a comer o azucre contido na auga. Á vez que os fermentos se alimentan do azucre, liberan dióxido de carbono. Este gas comeza a inflar o interior do globo. Pero a auga máis quente e o sal mata os microorganismos e a falta de alimento non produce ningún efecto.
MEDIR PH CON COL LOMBARDA 
PREGUNTA
Como podemos medir o PH na casa?
RESPOSTAS
Cun medidos especial (que hai en laboratorios, pero non en casa!)
Cunhas tiras de papel (que xa coñeciamos, pero hai que compralas en farmacia)
MATERIAIS
- Lombarda.
- Alcohol isopropílico.
- Diferentes líquidos: auga, vinagre, limón, lexía (ou bicarbonato ou levadura química), xabón en po disolto en auga.
- Morteiro.
- Coador.
- Recipiente ou vaso de precipitado.
- Vasos cristal.
- Culleres para remeller.
- Escala de PH para consultar.
PROCEDEMENTO
Cortamos a col lombarda en anaquiños nun morteiro e engadimos alcohol isopropílico. Machucamos a lombarda para que vaia soltando toda a súa tintura. Coamos o líquido e o reservamos nun vaso de precipitados ou nun matraz ou outro recipiente. (Outra opción é cocer a col uns minutos en auga e deixar enfriar ou axudarnos do batedor eléctrico para desfacer a col e soltar o seu zume en auga; en ambos casos tamén teremos que coar e quedarnos só co líquido).
A continuación preparamos os vasos cos distintos líquidos que queremos analizar. Nós escollimos auga (para que servise de control), vinagre, limón, lexía e deterxente disolto en auga.
Coa axuda dunha xeringa fomos botando un pouco do extracto de lombarda en cada un dos vasos e remexendo para que se mesturara ben.
RESULTADO
Os líquidos ían cambiando de cor ao reaccionar coa lombarda. Pero cada líquido tiña a súa propia cor, desde vermello ou rosa, pasando por amarelo e marrón e chegando a azuis morados e verdes.
Axudándonos da escala de PH puidemos comprobar que líquidos eran ácidos, neutros ou básicos.
CONCLUSIÓN
Un indicador de PH é unha substancia que cambia de cor dependendo de se se atopa nun medio ácido ou básico. No caso da col lombarda, contén un pigmento azul do grupo das antocianinas chamado cianidina susceptible de cambiar de cor. Para elaborar o indicador tan só temos que extraer este pigmento.
- AZUCRE = + SAÚDE 
PREGUNTA
É sano comer azucre?
Canto azucre teñen as nosas merendas?
SUPOSTO
Non é sano comer demasiado azucre.
As nosas merendas teñen pouco azucre.
MATERIAIS
- Envases de distintos alimentos e bebidas.
- Báscula.
- Azucre.
- Bolsas zip.
PROCEDEMENTO
Recolectamos distintos envases de alimentos e bebidas (galletas, zumes, batidos,...). Revisamos os ingredientes e nos fixamos na cantidade de azucre que teñen. Nunha báscula pesamos esas cantidades de azucre e o colocamos en bolsiñas ao lado de cada envase.
RESULTADO
Fixemos un mural no que podiamos ver a gran cantidade de azucre que teñen moitos dos alimentos e bebidas que tomamos habitualmente. E era moito!!!
CONCLUSIÓN
O azucre é necesario pero debemos revisar os ingredientes dos nosos alimentos para comprobar que non tomamos azucre en exceso. Demasiado azucre é perxudicial para a nosa saúde. Pode provocar enfermidades como caries, diabete,...
CIENCIA EN MOVEMENTO
O martes día 13 de abril nos visitaron Suso e Amparo de Ciencia en Movemento. con eles aprendimos moitas cousas, experimentamos e nos divertimos un montón.
Trouxeron un museo itinerante no que puidemos aprender sobre o movemento dos corpos e o electromagnetismo.
E fixemos dous experimentos con eles. Estes son os dous experimentos que nos trouxeron:
CROMATOGRAFÍA
PREGUNTA:
Que pasará cando botamos tinta no medio dun papel poroso?
SUPOSTO:
Espallarase a tinta.
Fará un debuxo.
MATERIAIS:
- Papel de filtro ou poroso.
- Tesoira.
- Palillo.
- Vasiño con auga.
- Tinta.
PROCEDEMENTO:
Recortamos o papel en forma de círculo. Envolvemos un dos anaquiños sobrantes do papel nun palillo e o introducimos no centro do círculo. Enchemos o vasiño de auga ata case o borde e colocamos o noso círculo enriba, a modo de tapa. Botamos unha pinga de tinta no medio do círculo.
RESULTADO:
Pouco a pouco, o anaquiño de papel do centro vai absorvendo a auga e mollando o noso círculo. A tinta mistúrase coa auga e a mancha de tinta vai crecendo.
Pero sorprendentemente a tinta vai cambiando de cor! Agora podemos ver círculos concéntricos de varias tonalidades.
CONCLUSIÓN:
Amparo e Suso nos explicaron que esto sucede porque os pigmentos que compoñen a tinta e forman a cor que vemos ao principio se desprazan a distintas velocidades sobre o noso círculo. Os pigmentos que máis pesan percorren menos superficie e os máis lixeiros chegan máis lonxe.
FLUÍDO NON NEWTONIANO 
PREGUNTA:
Pode un líquido ser sólido ao mesmo tempo?
SUPOSTO:
Cando o conxelamos.
Non, un líquido é líquido sempre.
MATERIAIS:
- Recipiente grande, tipo ensaladera.
- Auga.
- Maicena.
- Colorante alimentario (non fai falta, pero é máis bonito!).
PROCEDEMENTO:
Botamos un pouco de auga no recipiente e engadimos o colorante. Imos engadindo pouco a pouco a maicena e amasando ata que teña unha textura espesa. É moi importante amasar pouco a pouco, metendo ben os dedos ata abaixo, como nos dixeron Suso e Amparo, ata conseguir unha masa homoxénea sen grumos.
RESULTADO:
Conseguimos unha mezcla máxica! En repouso era líquida, mesmo escorregaba entre os dedos. Pero se aplicabas forza e dabas golpeciños na súa superficie, parecía un sólido! Nin sequera te manchabas.
CONCLUSIÓN:
Un fluído non newtoniano é un fluído que non ten unha viscosidade fixa, senón que pode variar coa temperatura ou a tensión cortante que se lle aplique. En repouso, compórtase como un líquido; pero se o sometes a forzas, como darlle golpeciños, o estrés producido pola forza entrante fai que os átomos que o compoñen se reorganicen aumentando a súa viscosidade, mesmo ata comportarse como un sólido por un intre. A maior forza aplicada, maior viscosidade, pero soamente mentres dure a forza aplicada.
UN POUCO MÁIS:
Se colocas un plástico sobre un altavoz e pos o fluído sobre el, ao acender a música o fluído bailará e se contoneará coas vibracións. Que divertido!!
DÍA DA ÁRBORE
Para conmemorar o día da árbore, decidimos experimentar coas sementes das nosas froitas favoritas e ver se seriamos capaces de facer xerminar unha pequena árbore a partir delas.
PREGUNTA
É difícil xerminar sementes de árbores froitais?
SUPOSTO
Non, será como calquer semente.
MATERIAIS
- Froitas con semente.
- Vasos ou recipientes estancos.
- Papel de cociña ou algodón.
PROCEDEMENTO
O primeiro que fixemos foi informarnos en internet de como tiñamos que facer para plantar sementes de limoeiro, kumquat e maceira. E parecía algo complicado!
Seguindo as instrucións do vídeo, preparamos as sementes quitándolles a pel con moito coidado de non danalas, lavándoas para que non lles quedaran restos de froita e colocándoas en algodón humedecido.
RESULTADO
Estivemos varias semanas regando e coidando as nosas sementes. Ao pouco tempo, comezou a brotar das sementes de maceira unha diminuta raíz. Parece que imos ter un bo resultado!
CONCLUSIÓN
Se poden xerminar sementes na casa!
EXPERIMENTANDO COAS PLANTAS 
Uns meses antes de que chegara a primavera, decidimos ir preparando a nosa plantación. O alumnado de infantil decidiu plantar perexil.
PREGUNTA
Como lle afecta a luz e a auga ás plantas?
SUPOSTO
Axúdalles a crecer
MATERIAIS
- sementes de perexil
- vasos ou recipientes
- papel ou algodón
PROCEDEMENTO
Preparamos unha camiña de algodón e deitamos as sementes sobre ela, despois as tapamos con outra capiña de algodón. Por último, botamos un pouco de auga.
RESULTADO
Durante varias semanas, observamos como ían crecendo, algunhas moi rápido, outras moi despacio.
Tamén vimos que lles gustaba mirar para a luz e, se as xirabamos, volvían buscar a luz.
Se pasaban moitos días sen regar, púñanse moi tristes e murchas.
CONCLUSIÓN
AS PLANTAS PRECISAN LUZ E AUGA PARA VIVIR!!
AERODESLIZADOR 
Como nos gustou tanto o experimento do aire, decidimos seguir investigando sobre os usos e atopamos un experimento xenial para construir un pequeno xoguete e, ao mesmo tempo, aprender un montón sobre movemento e forzas de rozamento.
PREGUNTA
Que lle pasará ao CD se lle colocamos un globo inflado?
SUPOSTO
Sairá voando!
MATERIAIS
- CDs ou DVDs vellos ou estropeados
- Tapón con peche de botella de plástico.
- Pegamento ou silicona
- Globos
PROCEDEMENTO
O primeiro que fixemos foi decorar os nosos CDs. Despois colamos os tapóns no medio do CD con axuda dunha persoa maior. Unha vez preparados os nosos dispositivos, inflamos os globos e os colocamos no tapón.
RESULTADO
Os CDs comezaron a moverse sobre as superficies planas!!
CONCLUSIÓN
Ao deixar saír o aire do globo, o CD deslízase sobre unha superficie plana. Se deixamos o CD sobre unha superficie plana pero con inclinación, permanece en repouso. As forzas de rozamento entre o CD e a superficie impiden que se mova. Se damos un lixeiro golpe ao CD, este recorre uns centímetros e detense. Pero, cando abrimos a válvula e se desinfla o globo, fórmase unha cámara de aire baixo o CD que reduce o rozamento por fricción e permite o movemento.
PESA O AIRE? 
Comezamos o trimestre e, estudando ciencias, atopamos novas preguntas e decidimos darlles resposta a través dun novo experimento.
SUPOSTO
Ten forma o aire?
Pesa?
Ocupa lugar?
HIPÓTESE
O aire non ten forma. Cambia de forma.
Non pesa nada. Pesa un pouco.
Non ocupa lugar.
MATERIAIS
Básculas dixital e analóxica.
Globos e pelotas inchables.
Infladores.
PROCEDEMENTO
O primeiro paso foi familiarizarse coas básculas. Pesamos distintos obxectos e comparamos os seus pesos. Coa báscula analóxica comprobamos que era difícil obter pesadas moi exactas, así que decidimos empregar a báscula dixital.
Pesamos os globos e pelotas desinchados.
Despois inchamos globos a pulmón e pelotas con axuda das bombas de aire. Pero nos acordamos de que o aire que expulsamos pola boca contén partículas de saliva e, como si sabemos que os líquidos pesan, deixamos os globos para contestar á pregunta de se o aire ocupa lugar, pero non os usamos para saber se pesa.
Volvimos pesar as pelotas agora cheas de aire.
RESULTADO
Comprobamos que, inda que moi pouco, os pesos aumentaron.
Palpamos o aire contido nos globos e vimos como cambiaba de forma adaptándose ao seu receptáculo.
UN POUCO MÁIS
Partindo da premisa de que materia é todo aquilo que pesa (masa) e ocupa lugar (volume), podemos concluír que o aire é materia.
CHEGOU O INVERNO
Para rematar o trimestre e darlle a benvida ao inverno, quixemos xogar coa neve. Pero inda non volveu facer tanto frío como para que folerpara. Así que decidimos fabricar a nosa propia neve!
NEVE ARTIFICIAL 
PREGUNTA
Poderemos fabricar neve artificial?
SUPOSTO
Claro!!!
MATERIAIS
- Recipiente grande e plano.
- Bicarbonato de sodio.
- Espuma de afeitar.
PROCEDEMENTO
Este experimento foi moi sinxelo. Soamente tivemos que mesturar os ingredientes. Como non tiñamos claro que cantidades tiñamos que empregar, tivemos que botar man do método ENSAIO-ERROR. Para elo agudizamos o noso sentido do tacto e fomos engadindo dun ou doutro ingrediente en función das texturas que iamos conseguindo. Queriamos facer bolas de neve! E bonecos de neve!
RESULTADO
Ao principio nos quedaban as mans pegañentas e non eramos capaces de facer formas ou a mestura era moi areenta e tampouco servía para modelar. Pouco a pouco fomos conseguindo unha textura moi similar á da neve, ao principio estaba incluso fría (antes do experimento, deixamos a espuma de afeitar no noso frigorífico particular: a ventá). Claro que, despois de xogar un anaco, ía quecendo coa calor das nosas mans. Pero o mellor de todo é que esta neve non derrete! De feito puidemos levar unha pouquiña para seguir xogando en casa!
VARIANTES
Ademais desta receita, en internet vimos que hai outras opcións:
- Bicarbonato de sodio + auga fría.
- Bicarbonato de sodio + crema acondicionadora do cabelo.
- Almidón de millo (Maicena) + espuma de afeitar.
UN POUCO MÁIS
E como xa temos feito moitos experimentos con bicarbonato de sodio, sabemos que este reacciona co vinagre. Que pasará se botamos vinagre sobre a nosa neve?
Tamén podemos usar colorantes alimenticios e botar a voar a nosa imaxinación. Neve de cores!!!! Xenial!!!
REMATANDO O TRIMESTRE!
Durante este trimestre aprendimos moitas cousas, nos fixemos algunhas preguntas e investigamos sobre elo. Velaí algunhas das actividades que realizamos.
EXPERIMENTAMOS COAS PIÑAS 
Ao alumnado de Educación Infantil encántalle xogar coas piñas do noso patio. Como son moi observadores, viron que algunhas estaban abertas e outras pechadas e decidiron investigar por que.
PREGUNTA
Podemos pechar unha piña aberta?
E abrir unha pechada?
SUPOSTO
- Facendo forza.
- Con auga.
- Co secador.
MATERIAIS
- Piñas
- Recipiente grande
- Auga
- Secador
PROCEDEMENTO
Durante algúns días observamos que pasaba coas piñas ao deixalas ao lado do radiador, ao metelas nun recipiente con auga, ao secalas cun secador...
RESULTADO
Pouco a pouco, foron abrindo as piñas coa calor e pechando as que deixamos en remollo.
CONCLUSIÓN
Se mollamos unha piña aberta, esta acabará pechándose.
Se lle damos calor a unha piña pechada, abrirase. Hai varias razóns polas que se abren as piñas:
- O clima quente e seco.
- A polinización.
- Transporte da semente.
- Condicións extremas.
Podedes consultar máis información no seguinte PDF
MES DA CIENCIA EN GALEGO
O mes de novembro celebramos o mes da ciencia en galego nas bibliotecas escolares. Aproveitando o noso recuncho científico na biblioteca, decidimos realizar experimentos cheos de cor (máis adiante vos contaremos por que este tema)
3º Experimento LUPAS MÁXICAS 
Seguimos a xogar coas cores. Esta vez coa luz. E cunhas lupas moi especiais!
PREGUNTA
Verase igual con lupa/filtro que sen lupa?
SUPOSTO
- Non distinguiremos as mensaxes escritas por debaixo.
- Veremos todo da cor do filtro.
MATERIAIS
- Lupas de cartón.
- Filtros de papel celofán azul, amarelo e vermello.
- Debuxos ou mensaxes de distintas cores con borranchóns ou letras e palabras por riba.
PROCEDEMENTO
Debuxamos e escribimos mensaxes con distintas cores superpostas, inda que algún pasouse tapando as mensaxes! Jajaja! E despois decidimos revisar con lupa as nosas creacións. Pero usamos unhas lupas especiais que en lugar de lente de aumento tiñan distintos filtros de cor: vermello, azul e amarelo.
RESULTADO
E fíxose a maxia!
Algúns debuxos ou partes deles desaparecían. Nas mensaxes ocultas esfumábanse os borranchos ou letras escritas por riba e podiamos ler a mensaxe segreda.
CONCLUSIÓN
Esto sucedeu porque os filtros deixaban pasar só algunhas cores, mentres que outras as absorvían e desaparecían á nosa vista.
UN POUCO MÁIS
Os filtros deixan pasar a radiación correspondente á cor con que vemos o filtro. Un filtro verde deixa pasar o verde (radiación amarela e verde) e un vermello absorbe todos menos o vermello e o laranxa.
A nivel subatómico os filtros, do mesmo xeito que os pigmentos, absorben o mesmo tipo de enerxía que logo emiten ( aborben na mesma frecuencia que logo emiten). Ao absorber enerxía os electróns promocionan a niveis superiores de maior enerxía e ao volver de novo aos seus niveis emiten a mesma enerxía que absorberan.
A teoría que explica o comportamento dos filtros é a da mestura sustractiva.
2º Experimento SUMAS DE CORES 
No cole estamos a traballar a cor e decidimos investigar e comprobar o que fomos descubrindo.
PREGUNTA
Que é a cor?
Qué pasa cando mezclamos cores?
SUPOSTO
- A cor é unha característica dos obxectos.
- Ao mezclar varias cores, saen outras.
TEORÍA DA COR
Para responder estas preguntas, botamos man do dicionario e buscamos información en internet.
Segundo a Real Academia Galega a cor é a propiedade da luz de producir determinadas impresións no sentido da vista.
Isto é: A cor prodúcese cando a luz chega a un obxecto, rebota e chega ata os nosos ollos.
O mundo é incoloro. Poderíase dicir que toda a cor que vemos non existe. É unha percepción. Os obxectos posúen a característica de absorber determinadas partes do espectro lumínico. A luz que non é absorbida reflíctese e transmite diferentes estímulos de cor ao da ambientación xeral. Ao chegar estes estímulos ata o órgano da vista, prodúcenos unha sensación de cor.
Considérase que a cor se xera da descomposición da luz branca proveniente do sol, ou dun foco ou fonte luminosa artificial. A aparencia desas cores sempre é visual, e variará dependendo do tipo de raios luminosos, a súa intensidade ou o modo en que son reflectidos.
A luz branca está formada por tres cores básicas: vermello, verde e azul. Este fenómeno foi descuberto por Issac Newton ao facer pasar un raio de luz branca por medio dun prisma de cristal, este feixe de luz dividiuse nun espectro de cores idéntico ao do arco da vella. O ollo conta con tres tipos de células visuais, que rexen tres tipos diferentes de sensacións, correspondentes ás cores primarias (azul, verde e vermello). A partir deles fórmase para cada sensación de cor un código de tres partes.
Estas son as cores primarias cando falamos de luz, pero no cole traballamos con cores pigmento.
Para as cores pigmento:
As CORES PRIMARIAS son aquelas que non poden ser creadas mezclando outras. Son amarelo, azul e vermello.
As CORES SECUNDARIAS fórmanse mezclando dúas cores primarias. Son verde, laranxa e morado.
As CORES TERCIARIAS fórmanse mezclando unha cor primaria con outra secundaria.
O CÍRCULO CROMÁTICO é unha representación circular das cores na que se mostran os diferentes tons, desde as cores primarias ata as súas derivadas.
O BRANCO é a ausencia de cor.
O NEGRO fórmase mezclando as tres cores primarias.
Así que decidimos comprobalo!
MATERIAIS
Cores primarias: azul, vermello e amarelo.
Pratos e pinceis para mezclar.
PROCEDEMENTO
Escollimos 2 cores primarias e comprobamos que cor secundaria conseguiamos.
AMARELO + AZUL = VERDE
VERMELLO + AZUL = MORADO
AMARELO + VERMELLO = LARANXA
Por último, mezclamos as tres cores primarias e comprobamos que a suma era NEGRO.
AMARELO + AZUL + VERMELLO = NEGRO
1º Experimento EXPLOSIÓN DE CORES 
PREGUNTA
Que pasará se botamos colorante no leite?
HIPÓTESE
- Mesturaranse as cores.
- Desaparecerán as cores.
- O leite volverase da cor que botemos.
MATERIAIS 
- Leite enteiro.
- Colorantes.
- Xabón para os pratos.
- Un bastonciño para os oídos.
- Un recipiente.
PROCEDEMENTO
Primeiro vertemos o leite nun prato fondo e esperamos a que repouse.
A continuación, engadimos unhas pingas de colorante.
Impregnamos o bastonciño en xabón e o bañomos no leite.
RESULTADO
Produciuse unha explosión de cores!!
CONCLUSIÓN
O leite é no seu maior parte auga, pero tamén contén, entre outros produtos, graxas. Cando engades os colorantes estes flotan porque son menos densos que o leite, pero cando o xabón entra en acción, os colorantes empezan a correr por todo o prato mesturándose, e retorcéndose, creando un efecto sensacional.
Dúas cousas sucederon:
A primeira é que o xabón rompe a tensión superficial do leite e as cores saen despedidas afastándose do xabón.
A segunda é que o xabón ten unha misión que cumprir que é atrapar graxas. Esta persecución fai que o leite se mova creando correntes e remuíños nos que quedan atrapados os colorantes. Cando o xabón atrapa toda a graxa, o movemento cesa.
E os máis peques tamén quixeron experimentar coas cores!!
SAMAÍN
Aproveitando a celebración do Samaín no cole, facemos dous experimentos máxicos e tenebrosos!!
1º Experimento: TINTA MÁXICA 
PREGUNTA
Podes ver o que escribo?
HIPÓTESE
O limón molla o papel, pero non se ve.
MATERIAIS
- Limón
- Espremedor
- Prato ou vaso para o zume
- Folios
- Bastonciño ou pincel
- Fonte de calor (chisqueiro, vela,...) CON SUPERVISIÓN DUN ADULTO
PROCEDEMENTO
Esprememos un limón.
Tomamos un bastonciño, mollámolo no zume de limón e escribimos ou debuxamos o que se nos ocorra no papel. Hoxe imos escribir e debuxar os nosos medos.
Deixámolo secar.
Achegamos o papel a unha fonte de calor, neste caso, un chisqueiro. Hai que ter coidado en non achegar o papel demasiado para que non se queime. (ADULTO)
Observamos como vai aparecendo todo aquilo que escribimos ou debuxamos.
RESULTADO
Cando achegamos o folio a unha fonte de calor, o ácido cítrico do limón oxídase e cambia de cor.
Xa podemos ler a mensaxe segreda!!!
CONCLUSIÓN
O zume de limón, que é translúcido e lixeiramente amarelo, contén ácido cítrico, que é un ácido débil que ao aplicalo sobre o papel debilítao.
O ácido cítrico é o responsable de facer que as letras invisibles que escribimos se convertan en visibles cando aplicamos unha fonte de calor.
Este ácido é un sólido branco, que non se distingue sobre o papel. Pero cando quentamos o papel, o ácido cítrico descomponse mediante unha reacción química (OXIDACIÓN) e transfórmase noutros compostos (CARBONO), que xa non son brancos (son máis ben marróns) e por tanto, son visibles sobre o papel.
Tamén podemos probar con outros ingredientes: leite, vinagre, mollo de cebola, solución de azucre, zume de mazá,... E con outros reactivos en lugar de calor: sal, zume de uva,...
2º Experimento: MONSTRO DE CINSA 
PREGUNTA
Que pasará se mezclamos bicarbonato e azucre?
E se engadimos alcohol?
HIPÓTESE
- Ao mezclar azucre e bicarbonato fará burbullas.
- Ao engadir alcohol, cambiará de cor.
- Estoupará.
MATERIAIS
- Azucre
- Bicarbonato sódico
- Alcohol
- Muíño de café (se non temos, podemos empregar azucre en po)
- Vaso e culler
- Molde (colo dunha botella de plástico)
- Recipiente resistente á calor
- Area
- Chisqueiro
PROCEDEMENTO
Engadimos unha cullerada de bicarbonato sódico e catro de azucre (se o azucre non é en po, moemos nun muíño). É importante que as medidas coa culler sexan similares, para iso pode enrasarse a culler cunha regra pequena.
Botamos nun vaso e engadimos un pouco de alcohol sobre a mestura, removemos ben coa mesma culler mesturando de maneira homoxénea os compoñentes ata ter unha pasta moldeable.
Enchemos o molde con esta pasta facendo pequenas pastillas e deixámolas secar completamente.
No recipiente resistente á calor, botamos a area.
Asperxemos ben a area con alcohol e colocamos as pastillas. (Tamén podemos facer un oco ou cráter na area, sen profundizar, e botar toda a mestura sen facer pastillas)
Trasladamos o experimento ao exterior (ou unha zona aberta e ben ventilada), lonxe de materiais inflamables e coa supervisión dun adulto.
Prendemos o alcohol e esperamos.
RESULTADO
Cando a parte central das pastillas prende, pouco a pouco comezan a saír unhas «serpes negras» ou «monstros» que non paran de crecer.
CONCLUSIÓN
Aínda que non explote nin faga ningún tipo de ruído, a chamada «serpe do faraón» é en realidade un tipo de lume artificial. O que ocorre é que o bicarbonato sódico e o azucre, ao entrar en combustión, descompóñense en carbonato sódico, vapor de auga e dióxido de carbono. A «serpe» ou «monstro» resulta de mesturar o carbonato con partículas de carbono, e crece grazas á acción dos gases que desprende a reacción.
COMEZAMOS!
| Anexo | Tamaño |
|---|---|
| experimento piña.pdf [3] | 190.33 KB |
| MUSEO CIENCIA EN MOVEMENTO.pdf [4] | 413.8 KB |
