Skip to Content

Abril 2020

Maio 2020

EL HECHIZO

Este presente de remolino
de gotas invisibles,
de veneno minúsculo,
de susurros distantes.

Calendario perplejo de días repetidos
que intuyen el enigma
de la fragilidad que nos habita.

Qué despierte esa idea del pensamiento pleno,
la energía anhelada,
el sueño solar de las alquimias,
que se inventen la fórmula del cielo
y encuentren su respuesta
en los laboratorios
y rompan este hechizo.

Ana Merino (Madrid, 1971)
https://www.elmundo.es/cultura/literatura/2020/04/07/5e8b4dcefc6c8377678b463a.html

Maio 2020

Mentira
de
Care Santos

    Xenia, filla única que está a piques de realizar as ABAU e quere estudar medicina, vive controlada en exceso polos seus pais. O seu rendemento escolar baixa porque está namorada. A partir de O gardián entre o centeo, libro prestado para un traballo de filosofía, coñece por internet a "Marcelo", un lector apaixonado dese libro có que comezará a comunicarse por correo electrónico. Deseguido xurdirá entre eles unha amizade que terminará sendo insuficiente para  Xenia. Cando ela decide coñecer a “Marcelo” cara a cara, este evita a cita. Xenia  descubrirá que o que lle contou o suposto “Marcelo” é falso. “Marcelo”, na realidade, chámase Eric e  tamén empezou a sentir algo pola moza así que lle enviará  un paquete onde  revelará toda a verdade da súa complicada vida. O paquete procede do cárcere de menores e contén a historia dun asasino. En resumo: a novela lévanos a pensar que as cousas non son sempre o que parecen e dinos como unha mentira pode repercutir na vida dunha persoa.
   
    Son moi observadora. Decateime, por exemplo, de que Marcelo respondía case sempre ás miñas mensaxes entre as catro e as cinco da tarde os luns, mércores e venres. Algunhas veces, de cando en cando, tamén escribía polas mañás. Pero nunca en martes, xoves ou sábado. Supuxen que, ao mellor, tiña algún traballo e que debía ter dificultades para utilizar o ordenador para asuntos persoais; por iso as súas mensaxes eran sempre tan breves, porque non quería ter problemas.
    Cando coñeces unha persoa pola Internet, todo o que non sabes dela tes que imaxinalo. Por iso te equivocas tanto.
    Ao mellor, falar de todo aquilo con alguén podíame axudar a velo doutra forma, a darme conta de que era unha tolería. Pero a miña única amiga era Sandra, e a nosa relación non pasaba por un bo momento. A min parecíame que ela estaba moi rara desde que empezara a saír con aquel rapaz universitario, coma se el a estivese cambiando. Ou, se cadra, a rara era eu, quen o sabe. Poida que tamén sentise un chisco de envexa. Poida. O caso é que non lle contei nada a ninguén.
    Dous días despois de que lle enviase a foto, Marcelo pediume outra. Fun moi dura con el:
    Non che vou enviar ningunha foto máis mentres non me envíes ti unha túa.
    Funcionou. Cando recibín un correo electrónico cun documento adxunto, disparáronse os latexos do meu corazón. Mamá estaba na cociña pero, aínda así, abrino. Non podía esperar nin un segundo. Diante de min, aberto, o traballo de literatura. Nunha segunda ventá, preparada para escondela se mamá se acercaba demasiado, a foto que tanto ansiaba ver.
    Imaxinárao tantas veces, que abrín a foto cun medo terrible. E se non era como eu pensaba? E se era horroroso?
    Durante uns segundos, creo que me esquecín de respirar. Hai veces en que a vida se detén. Só uns instantes, sen ningún movemento. É como se o mundo quedase en absoluto silencio para subliñar o que é importante de verdade. Despois, todo volve soar con máis forza. O meu corazón coma un tambor. Pom pom, pom pom.

 

Accede á páxina virtual da autora premendo aquí.

Definición de "peste" nas Etimoloxías de Isidoro de Sevilla

O CONCEPTO DE PESTE NAS ETIMOLOXÍAS DE ISIDORO DE SEVILLA

Isidoro de Sevilla (ca. 560- 636)  cuxa festividade celebra hoxe, 26 de abril, a igrexa católica é o patrón dos filólogos e un dos máis importantes eruditos hispanos da Idade Media, autor, entre outras obras, dos Originum sive etymologicarum libri viginti (divididos en 448 capítulos), especie de inmensa compilación na que se almacena, sistematiza e condensa todo o coñecemento do seu tempo, partindo da antigüidade pagá e cristiá. Para a súa redacción  Isidoro puido acceder a diversas obras eruditas, hoxe perdidas, como a do romano Marco  Terencio  Varrón e, por iso, as popularmente coñecidas como Etimoloxías (pois tentan explicar a etimoloxía de cada palabra relacionada có tema que trata, ás veces dunha maneira un pouco pintoresca) isidorianas  constitúen un elo imprescindible na transmisión da cultura clásica  grecolatina na España  visigoda e no resto de Occidente.

No libro IV das citadas Etimoloxías (6, 1, 17-19), na parte que se ocupa da medicina, Isidoro fala da peste  incluíndoa dentro das enfermidades agudas  (de  acutis  morbisque pasan con rapidez ou matan aínda máis rapidamente:

acutus morbus qui aut cito transit aut celerius interficit  (ISIDORO, Orig. IV, 6, 1), engadindo:

A peste é o contaxio que cando un o colle, rapidamente pasa a moitos. Prodúcese polo aire corrompido e afiánzase penetrando nas vísceras. Isto aínda que as máis das veces prodúcese polas potestades aéreas, con todo de ningunha maneira pode darse sen o arbitrio de Deus Todopoderoso. E chámase pestilencia case como “pastulencia”, porque como nun incendio, os corpos son “pasto” da enfermidade, como di Virxilio (Aen. V, 638): “Descende a peste por todo o corpo”. Igualmente chámase contaxio por contaminar  pois a quenquera que toque, mánchao. Tamén recibe o nome de inguinal, pola afección das inguas. Así mesmo é chamada  “lues” pola caída e pola dor que é tan aguda que non hai lugar para esperar a vida ou a morte, senón que vén un repentino abatemento xunto coa morte.

Pestilentia est contagium, quod dum unum adprehenderit, celeriter ad plures transit. Gignitur enim ex corrupto aere, et in visceribus penetrando innititur. Hoc etsi plerumque per aerias potestates fiat, tamen sine arbitrio omnipotentis Dei omnino non fit. 18 Dicta autem pestilentia, quasi pastulentia, quod veluti incendium depascat, ut (Virg. Aen. 5, 683): Toto descendit corpore pestis. Idem et contagium a contingendo, quia quemquem tetigerit, polluit. Ipsa et inguina ab inguinum percussione. Eadem et lues a labe et luctu vocata, quae tanto acuta est ut non habeat spatium temporis quo aut vita speretur aut mors, sed repentinus languor simul cum morte venit. (ISIDORO, ib.,17-19)

Manuscrito das Etimoloxías de Isidoro de Sevilla (procedente da abadía de Etival, século XII)

conservado na sala do Tesouro da mediateca Victor Hugo en Saint-Dié-des-Vosges (Francia)


Resumindo: para Isidoro a peste é unha enfermidade moi contaxiosa causada pola corrupción do aire (crenza xa dos gregos), que penetra e afecta sobre todo ás  vísceras. Pero Isidoro, na súa condición de eclesiástico, a máis da orixe física non descoida a intervención divina: a peste como  castigo reparador das maldades humanas. E en canto coñecedor da actualidade tampouco esquece as referencias a peste bubónica ou inguinal que comezara en Bizancio en tempos do emperador Xustiniano (541-544) para reproducirse con posterioridade en diversos lugares como Toledo (en  573) ou Valencia en 588.

FONTES:

https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Isidore/4*.html#6
http://scielo.isciii.es/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1132-12962005000300015

ILUSTRACIÓN:

https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Etymologiae,_by_Isidore_of_Seville#/media/File:Isidore_de_S%C3%A9ville-Manuscrit-Saint-Di%C3%A9.jpg

A peste Xustiniana e o cambio climático

A PESTE E O CAMBIO CLIMÁTICO NA ÉPOCA DE XUSTINIANO

A de  Bizancio entre os anos 541 e 544 é a peste  que, en certo modo, sinala  o final da antigüidade e os primeiros tempos da Idade Media. Nestas datas estalou unha pavorosa pandemia que sería ben descrita por tres autores do século VI: Xoán de Éfeso, Procopio de Cesarea (Guerra Persa II, 22-23) e Evagrio Escolástico (Historia eclesiástica IV, 29); segundo este último a peste orixinaríase en Etiopía, estendida desde alí por moitos países, chegou a Bizancio,  capital do imperio romano de Oriente.  Parece que na xénese e expansión deste andazo influíu o cambio climático detectado nos anos 535-36, ao que se refire Procopio:

... o Sol daba a súa luz sen brillo, como a Lúa, durante este ano enteiro, e parecíase completamente ao Sol eclipsado, porque os seus raios non eran claros tal como é habitual. E desde o momento en que iso sucedeu, os homes non estiveron libres nin da guerra nin da peste nin de ningunha cousa que non levase á morte. E sucedeu no momento en que  Xustiniano estaba no décimo ano do seu reinado.               (PROCOPIO, Guerra Persa IV, 14)

O mesmo escritor fálanos da incidencia da peste na cidade:

A enfermidade durou catro meses en  Bizancio, e a súa maior virulencia durou tres meses. Nun principio as mortes foron algo máis que o normal, despois a mortalidade elevouse moito máis, e máis tarde alcanzou a 5.000 persoas cada día, e mesmo chegou un momento que foron dez mil cada día e ata máis. Ao principio todos os homes asistían ao enterro dos mortos da súa propia casa,  despois arroxáronos nas tumbas doutros, para finalmente chegar a un estado de confusión e desorde. Os escravos foron separados dos seus donos, e homes que en tempos foran ricos foron privados do servizo dos seus criados, que enfermaran ou morreran, chegando mesmo a haber casas completamente baleiras de seres humanos. Por esa razón sucedeu que algúns dos homes notables da cidade permaneceron sen sepultar durante moitos días.         (PROCOPIO, Guerra Persa II, 23, 3-6)

En termos parecidos  exprésase Xoán de Éfeso; infórmanos como os afectados por esta doenza presentaban bubóns, ollos sanguinolentos, febre e  pústulas e morrían en dous ou tres días, rapidamente despois dun longo período de confusión mental. Fala tamén da rapidez do contaxio, sendo os espazos e locais públicos como igrexas e mercados onde se producían máis vítimas. Con todo, algúns conseguían recobrarse nunha primeira etapa aínda que adoitaban morrer por infeccións posteriores. Para este eclesiástico historiador a orixe última desta pandemia era un castigo de Deus á humanidade polos seus pecados.

Tamén comenta que como consecuencia desta peste, que non facía distinción entre pobres e ricos, quedaron arrasadas e deshabitadas distintas partes do Imperio. O maior problema en Bizancio, segundo este autor, eran os corpos insepultos das persoas que morrían nos espazos públicos. A gran mortaldade paralizou a vida económica e comercial da cidade.

    

Peter Brueghel o Vello, O triunfo da Morte,  Museo do Prado

Ante tan alarmantes e complexas circunstancias as autoridades imperiais comezaron contabilizando os mortos e organizaron cemiterios especiais para sepultalos. Xoán de Éfeso fala incluso de barcos que sacaban os cadáveres da cidade para levalos a lugares especiais escollidos con tal fin. Ao principio  enchíanse as naves e os mortos tirábanse ao mar. Despois, o emperador Xustiniano construíu grandes foxas comúns para depositar os cadáveres nos arredores da cidade.

Se terrible foi a mortaldade ocasionada por esta peste (que decimou a poboación da capital do imperio romano de Oriente) non menos preocupante resultou a súa rápida propagación chegando ao occidente: Alxeria, Península Ibérica, Italia ou Francia.

Polo que fai á Península Ibérica, a existencia da peste bubónica no ano 542, no reinado do  visigodo  Teudis, aparece citada no  Chronic.  Caesar. En 573 Toledo foi arrasada pola peste bubónica, en 588 había peste na zona valenciana. Nos séculos posteriores está documentada a reaparición da peste: en 707-709, vésperas da invasión islámica (vid.: GARCÍA MORENO,  L. A., El fin del reino  visigodo de Toledo, Madrid, 1975) Tamén as fontes árabes (vid.: MOLINA,  L., Una descripción anónima de Al-Andalus, Madrid, 1983) falan de grandes epidemias nos anos 804-805, especialmente en 900-901, 919-920, 983-984, 1016-1017, 1232-1233 e 1237-1238.

FONTES:

EVAGRIO ESCOLÁSTICO: http://remacle.org/bloodwolf/eglise/evagre/eglise4.htm#XXIX

XOÁN DE ÉFESO: https://archive.org/details/chronicleknownal0000dion/page/74

PROCOPIO DE CESAREA: http://remacle.org/bloodwolf/historiens/procope/vandales2.htm#XIV

http://remacle.org/bloodwolf/historiens/procope/perses22.htm#XXIII

http://revistas.uned.es/index.php/ETFII/article/viewFile/13738/12424

https://www.nuevatribuna.es/articulo/cultura---ocio/plagas-plagadejustiniano-historia-cultura-pandemia-imperioromano/20200324161047172561.html

https://historia.nationalgeographic.com.es/a/peste-que-asolo-imperio-justiniano_13631/6

http://lazaretodemahon.blogspot.com/2009/08/la-peste-justiniana.html

https://es.m.wikipedia.org/wiki/Archivo:Mosaic_of_Justinianus_I_-_Basilica_San_Vitale_(Ravenna).jpg

https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/el-triunfo-de-la-muerte/d3d82b0b-9bf2-4082-ab04-66ed53196ccc

 

LemosNaCasa

Parabéns ao alumnado de 1º da ESO e a súa profesora que, en tempos de coronavirus, abren e pechan (desde os seus fogares) libros e, sobre todo, LEN libros!

 

XI Tui Le en confinamento

Un de xaneiro, dous de febreiro, tres de marzo, vinte e catro de abril: XI Tui Le.

Tiñamos  (case) todo previsto. O venres, despois do día mundial do Libro, iamos dar visibilidade por undécima vez, ao traballo que coa/da/desde/mediante/para/pola/sobre a lectura facemos os escolares en Tui.

Para escribirmos este relato, ademais do tempo, tiñamos o lugar: o incomparable marco da praza de San Fernando (se a climatoloxía primaveral non resultaba adversa), tiñamos os protagonistas: a rapazada e os docentes dos centros de ensino tudenses, tiñamos as historias e o modo de presentalas (cancións, carteis, contos, danzas, dramatizacións, percusión, recitacións...) todo baixo o lema “Letras en feminino” porque xa que “letras” e “lectura” son femininas e plurais queriamos reivindicar o papel das mulleres da man das escritoras An Alfaya, María Canosa, Paula Carballeira, Yolanda Castaño, Rosalía de Castro, Exeria, Amy Krouse Rosenthal, Violeta Monreal e Anaír Rodríguez; das ilustradoras Abi Castillo e Belén Padrón; e da cantautora Sés.

Estaban as que nós pensabamos que ían ser as protagonistas mais esqueceramos que en moitas narracións fronte ás protagonistas  hai antagonistas.

Un microorganismo infeccioso de nome COVID-19 coouse na nosa narración e de antagonista pasou a indiscutíbel protagonista. Este virus,  ao que non lle importa a raza nin a cor da pel atacando a todos por igual e causando o mal, tennos confinados. Mais a súa forza non vai ser quen para abater a enerxía e o pulo das nosas lecturas porque ao carón das xanelas ou dos balcóns, dende a comodidade do salón familiar ou entre as virtuais reixas do arresto domiciliario:

#Tod@sLemosNaCasa
#TuiLeNaCasa 

23 de abril

Neste 23 de abril imos celebrar un Día do Libro moi atípico.

O COVID-19 fainos a todos cartuxos.

Mais, aínda que en confinamento, podemos divisar desde as lecturas e os libros múltiples horizontes.

Os libros, fieis compañeiros neste arresto domiciliario, facilitan a nosa liberdade.

MENSAXE DA UNESCO PARA ESTE DÍA

Máis que nunca, nun momento na que a maioría das escolas de todo o mundo están pechadas e debemos quedarnos na casa, podemos usar o poder da lectura para combater o illamento, estreitar os vínculos entre as persoas, expandir os nosos horizontes, á vez que estimulamos as nosas mentes e a nosa creatividade.
 
Durante o mes de abril e durante todo o ano, é fundamental tomarse o tempo para ler só ou cos nenos. É un motivo para celebrar a importancia da lectura, fomentar o crecemento dos nenos e nenas como lectores e promover o amor á literatura.
 
A través da lectura e a celebración do Día Mundial do Libro e do Dereito de Autor, o 23 de abril, podemos abrirnos aos demais a pesar da distancia, e viaxar grazas á imaxinación... Ao compartir coñecementos, lecturas e libros facemos comunidade e podemos connectar a lectores de todo o mundo e axudar a paliar a soidade.
 
Nestas circunstancias, convidamos a estudantes, profesores, lectores de todo o mundo, así como a toda a industria do libro e os servizos de biblioteca a dar testemuño e expresar o seu amor pola lectura... A canta máis xente cheguemos, maior será o número de persoas ás que poidamos axudar.
 
Se premes aquí podes ler o conto Mi héroe eres tú (escrito para nenos afectados pola pandemia do COVID-19)
 
 
 
Os libros, como sinala Juan José Millás, son unha das poucas ferramentas que nos quedan de rebeldía eficaz nun mundo cada día máis conforme co seu destino. Os libros son o medio que nos permite modificar a realidade, poñela en cuestión, construír con palabras, con libros, unha nova forma de vida, para nós e para os que nos rodean. O libro é un obxecto modesto, un produto tradicional na súa feitura, pero verdadeiramente perigoso para a sociedade do conformismo. Hoxe o lector, mellor sería dicir a lectora -o sesenta por cento das persoas que recoñecen que len un libro por mes-, é o protagonista dunha rebeldía silenciosa, traballada na soidade e nese esforzo que vai deixando pegadas indelebles; unha rebeldía que transgrede, como poucas, a orde establecida. As lectoras, as amante dos libros son as que encabezan a revolución da imaxinación.
(BRAGADO, Manuel, “Habitantes imaxinarios”, Faro de Vigo 10/06/2001 in Vigo, puro milagre, Xerais, Vigo, 2019, páx. 72)
 
E, para finalizar, presentamos o texto có que Manuel Gago agasallou ás Bibliotecas Escolares de Galicia neste día:
 
 

Feliz día do Libro!

A peste Cipriana

A PESTE DE CARTAGO OU CIPRIANA

A mediados do século III p. C. iniciouse en Etiopía unha peste que pasou a Exipto (só na cidade de Alexandría calcúlase que pereceu un 60% da poboación) e  acabou estendéndose por amplas zonas do imperio Romano (en Roma a mortaldade diaria chegaba as cinco ou seis mil persoas).

Esta peste, que durou uns vinte anos, é coñecida como “de Cartago” ou  “de Cibrán” porque sabemos dela e da súa afección no norte de África grazas aos escritos do bispo de Cartago Cibrán e do seu biógrafo Poncio quen, na súa Vita Cypriani  infórmanos:

... houbo un brote dunha horrorosa peste, e  a excesiva destrución dunha odiosa enfermidade invadiu cada casa, unha tras outra, do medorento pobo, seguindo adiante día tras día cun ataque repentino a persoas innumerables, cada un da súa propia casa. Todos tremían, fuxían, evitando o contaxio, expoñendo de xeito impío aos seus propios amigos, coma se coa exclusión da persoa que  ía a morrer de todos os xeitos da peste, puidese librarse un mesmo da morte. Alí xaceron por toda a cidade o que xa non eran corpos senón os cadáveres de moitos, e, pola contemplación dun destino que podería á súa vez ser o propio, esixía a piedade de quen pasaba, piedade por eles mesmos. Ninguén consideraba máis nada que as súas crueis ganancias...

O medo ao contaxio provocaba o abandono das vítimas. Dise que en Alexandría apareceu un pequeno número de mozos cristiáns, os chamados parabolanos, que asistían aos doentes, transportábanos, acompañaban aos moribundos e enterraban os defuntos. Có tempo pasarían a ser un grupo violento que derribaría o templo de Serapis (392 d. C) ou incitarían ás masas para asasinar á célebre Hipatia pero esa e outra historia.

Volvendo á peste da que hoxe estamos a falar, o propio Cibrán, ante tan alarmante situación e ante o ataque dos ladróns polo abandono de casas, almacéns e obradoiros, viuse obrigado a organizar a comunidade.

Thomas Cole, The Course of Empire: Destruction (1836), Historical Society New York

O mesmo bispo no seu tratado De mortalitate presenta a sintomatoloxía da pandemia:

... as entrañas, relaxadas nun fluxo constante, descargan ao corpo da súa forza; ...un lume que se orixina nos  fermentos da medula [febre] provoca feridas bucais e anxina dolorosa; que os intestinos estean sacudidos cun vómito continuo; que os ollos estean a arder inxectados de sangue; que nalgúns casos os pés ou algunhas partes dos membros gangrénense polo contaxio dunha enfermiza  putrefacción; que desa debilidade que xorde pola  mutilación e a perda do corpo, ben a mobilidade debilítase, ou se  obstrúe o oído, ou se escurece a visión...

As consecuencias da peste na sociedade romana foron catastróficas: o exército imperial perdeu un importante número de soldados, os tránsitos comerciais e a economía en xeral resentiuse gravemente, o imperio entraba nunha vía de decadencia e desintegración.

Os cristiáns, nalgúns momentos vítimas expiatorias das pestes, víronse moi aumentados en número ao converterse en masa miles de cidadáns persuadidos polos predicadores que culpaban do andazo á degradación moral provocada polos costumes romanos.

FONTES:

http://users.drew.edu/ddoughty/Christianorigins/persecutions/cyprian.html

https://www.ccel.org/ccel/schaff/anf05.iv.v.vii.html

https://www.newadvent.org/cathen/11467a.htm

http://revistas.uned.es/index.php/ETFII/article/viewFile/13738/12424

Libros de cine

Música de libro



by Dr. Radut