II. GRUPOS CONSONÁNTICOS

Sitio:	Aula Virtual Fontexería
Curso:	Ortografía e gramática
Libro:	II. GRUPOS CONSONÁNTICOS

Impreso por:	Usuario convidado
Data:	domingo, 22 de setembro de 2024, 11:57 AM

Descrición

Grupos consoánticos

Táboa de contidos

1. CONSOANTE MAIS L / R:
2. GRUPOS CULTOS INICIAIS
3. OUTROS GRUPOS CULTOS

pl: placidez-plácido, planear, plausible, planta-plantar, plebeo, pluma…

pr (xunto coas derivadas):

cumprir, empregar, praga, praia, prancha, pranto, prata, prato, praza, prazo-aprazar, prea-preamar, prego-desprega, pregadura-repregar, pregaria-pregar, preito-preitear, prostar (*postrar), prostación, soprar-soprido, sopramocos.

Notas:

prancha: lámina de metal; non *prancha por ferro de pasar (para alisar a roupa)

pranto (choro, queixa)
prata: tanto o “metal” como unha “fonte redonda”

bl: blusa, subliñar…

br:

branco-brancura-branquear…
brando-abrandar
brasón
diabro-diabrura
dobrar-dobre-dobradura-
dobraxe-dobregar…
(in)nobre-nobreza
(a)nubrar-nubrado
obrigar-obriga-
obrigatorio-obrigatoriedade…
sabre.

cl: claro-claridade…, clamar-reclamar…

cr: cravo-cravar-cravuñar…, escravo-escravitude-escravizar…, recrutar-recruta(mento)

gl: gloria-glorificar…, ringleira…

gr: igrexa-igrexario, segrar, singrar-singradura, regra-regrado, xograr-xograría…

fl:

flagrancia-flagrante
flamante
flanela (*franela)
flegma
flor
flotar-flotación
flutuación-flutuar
inflación
reflectir (*reflexar)
reflexión-reflexo.

fr:

fraco-fraqueza-enfraquecer
fragrancia (*fragancia)
frauta-frautista
frecha-frechazo
fregués-freguesía
fretar-frete
frota
frouxo-afrouxar-
frouxidade-afrouxamento…

Notas: fretar: alugar un barco, avión…
frota: conxunto de barcos; pero flotar, flotación:aboiar

Erros por metátese:

preto (*perto), prognosticar; burla, merlo,
aperta-apertar (*apreta, *apretar),
febra (*freba), febre (*frebe), pobre (*probe)

prexudicar-prexuízo-prexudicial (nunca *perxudicar-*perxuízo-*perxudicial): achegan as dúas acepcións: dano, perda / opinión preconcibida.

Admítense ambas: crebar-creba-crebadura-crebanoces / quebrar-quebra…

mn- nas formadas con mnemo- “memoria”: mnemotécnico, mnemónico…

gn-: gneis, gnomo, gnose, gnosticismo (e derivadas)

pn- (de pneumo- “aire”, “pulmón”): pneumático, pneumococo, pneumonía, pneumotórax…

ps- nas formadas sobre:

pseudo- “falso”: pseudónimo, pseudociencia…

psico- “mente”: psicanálise, psicodelia, psicofármaco, psicoloxía, psicópata, psicose, psicoterapia, psiquiatría, psíquico…

Tamén psoriase.
Pero salmo, salmodia

pt- (formadas sobre ptero- “á”): pterodáptilo, pterosaurus…

x- (pronunciado /ks/ ) nas formadas sobre

xeno- “estranxeiro”: xenofobia-xenófobo, xenofilia
xero- “seco, árido”: xerocopia, xerografía
xilo- “madeira”: xilófano, xilógrafo

s- mais consoante:

normalmente xerou un e-: espazo, escritura, escena, estándar…
mantense nalgúns latinismos e estranxeirismos: status, sketch, slálom, snob, spray, stick, stock, stop, striptease.

Debemos evitar por innecesarios *spot por anuncio publicitario; *stand por caseta, posto, pavillón; *speech por discurso; *spónsor por patrocinador.

Grupo -ns-
Grupo -bs-
Grupo -ds-
Grupo cs ou x (/ks/)
Grupo -rs-
Grupo ps
Grupos con -b- implosivo
Grupos con-c- implosivo
Grupos con -cc- e -ct-
Grupos -gn-, -gm-
Grupos con p implosivo
Grupos con s implosivo, post- e pos-
Grupos de nasais

ins-:

inscribir-inscrición, instrución-instrutivo, instruír…

cons-:

constante, constatar, consternar, constipar, construción…

conciencia, “coñecemento do ben e do mal” / con(s)ciencia, “sentido, lucidez”

trans- e tras-:

transación, transatlántico, transbordador-transbordar, transcender-transcendental, transcorrer-transcurso, transcribir-transcrición, transferir-transferencia, transformar, transfusión, transgredir-transgresor, transhumancia, translación, translúcido, transmitir-transmisión, transparencia-transparente, transpirar-transpiración, transplantar-transplante, transportar-transporte-transportista, transvasar-transvasamento, transversal.

trasacordo, trasantonte, trasfegar (*trafegar), trasladar, trasmontano (*tramontano), trasnoitar, traspasar, trastornar-trastorno.

abs- (*as-): abster-abstención, abstemio, abstraer, abstracto.

obs- (*os-): obsceno, obstáculo-obstaculizar, non obstante, obstinar-obstinación, obstruír --obstrución. Pero escuro-escuridade.

subs-: subscribir-subscrición-subscritor…, substancia, substantivo, substutuír, substrato... Tamén sustancia (referida aos alimentos)

sub-: subtraer-subtracción

su-: suscitar, susceptible, suspicacia, suspirar, sustentar.

adscribir-adscrición-adscrito.

exceder, excelente, exceso, exclamar, explosión, téxtil;
clímax, fax, relax, sílex, tórax, unisex.

perspectiva, perspicaz-perspicacia

psicoloxía; fórceps, bíceps, tríceps.

ábsida, abdome, abnegación, absorber, abxurar, obviar-obvio, obxectivo, obxectividade, obxector, subliñar, subsistir, subsolo, subsidio, subministrar, subministración, submersión, submisión, submiso, insubmiso, subvención, subvencionar, subverter, subversivo, subxectividade, subxectivo.

Pero sutil-sutileza-sutilmente.

acne (*acné); facsímile-facsimilar, fucsia.

Maioritariamente mantéñense precedidos de a, e, o:

accidente, acción, coacción, extracción, infracción, reacción, satisfacción, subtracción, afección, (*afición), confección, inxección, obxección, cocción, cacto, carácter, olfacto, olfactivo, adxectivo, afecto, colecta, conxectura, (des)infectar, inxectar, obxectivo, obxecto, prospecto, proxecto, reflector, respectar, respecto, (*respeto), traxecto, traxectoria, autóctono,noctámbulo, nocturno, octaedro, octosílabo…

pacto “acordo” / pauto “co demo”

Perden o -c-: deflación, inflación, incoación; contrato, trato, tratado.

Suprímese o primeiro –c- ante i, u na maioría:

adición(“suma”), aflición, contradición, dicionario, predición, restrición, xurisdición, abdutor, condución, condutor, construción, construtor, dedución, destrución, obstrución, redución, produción, reprodución, reprodutivo, tradución, tradutor, aflitivo, beneditino, conflito, contraditorio, delito, ditado, ditar, ditador, ditadura, ditame, ditaminar, estrito, vítima, vitoria, conduta, estrutura, flutua, flutuación, frutífero, frutificar, instrutivo, instrutor, introdución, introdutor, lutuoso, produto, produtor, reduto, redutor.

Pero mantéñeno unhas poucas formas máis cultas:

adicción-adicto, convicción, dicción, ficción, fricción-friccionar, micción, succión-succionar, convicto, deíctico, edicto, ficticio, ictericia-ictioloxía, invicto, pictografía-pictórico, ricto, veredicto, dúctil-ductilidade, eructo-eructar.

Nas patrimoniais perdeuse ou vocalizou o –c-:

Perdeuse: acupuntura, conxunto, conxuntura, defunto… pero plancto, fitoplancto.

Vocalizou: doutor - doutoramento - doutorar…, doutrina - doutrinal…, reitor - reitorado…, seita (*secta; pero sectario-sectarismo); suxeito, suxeitar.

Parónimos: adición (suma) / adicción (inclinación a algo); aceso (acendido) / acceso (paso)

Mantéñense nos cultismos:

agnóstico, asignar, benigno, cognitivo, consignar, consignatario, designar, diagnosticar, diagnóstico, impregnar, impugnar, persignar, prognóstico, resignar, signo, apotegma, astigmatismo, diafragma, dogma, enigma, estigma, flegma, flegmón, pragmática, segmento.

Desaparece o -g- nos semicultismos: sino (“campá”), sinalar, asinar-sinatura, ensinar-ensino-ensinanza.

Parónimos:

asignar (atribuír, adxudicar) / asinar (firmar, rubricar)
signo (indicio, sinal) / sino (campá; destino, fado)
estigma (marca, afronta) / estima (afecto, consideración)

Mantéñense nos cultismos: acepción, adopción, corrupción, nupcias-nupcial, percepción…; apnea, hipnose-hipnotizar…; aptitude, corrupto, eucalipto, interruptor, réptil, ruptura, susceptible, tríptico, voluptuoso-voluptuosidade…

Nos semicultismos:

Vocaliza: adoitar, bautismo-bautizar, receita-receitar.
Desaparece: cativo-cativar-catividade (*cautivo…), ditongo-tritongo… (*diptongo…), sétimo, setembro, setentrión-setentrional; adscrición, circunscrición, descrición…, indescritible, inscrición, subscritor, transcrición… (todas as derivadas do latín scriptus.)

Parónimos:

retar (desafiar) / reptar (andar arrastrando o corpo)

adoitar (acostumar) / adoptar (profillar, tomar como propio)

Mantense nos cultismos: ascender, discernir, rescisión, suscitar…
Desaparece nas patrimoniais: nacer, crecer, amañecer…

post- seguida de vogal: postelectoral, postoperatorio…
pos- ante consoante: posdata, posguerra, pospoñer.

Só se manteñen nos cultismos:

-mn-: alumno, autumnal, calumnia, columna, damnificar, himno, indemne, indemnizar, solemne, ximnasia; amnesia, ómnibus, omnipotente, omnipresente, omnívoro; somnámbulo, somnífero, somnolencia (*sonámbulo, *soñolento…)

-nn-: perenne, circunnavegar, connatural, connosco, connotar, innato, innegable, innovador…; enneasílabo… Pero conivencia-conivente.

-nm-: conmover, inmune… Pero comigo.

-mm- en latismos e estranxeirismos: súmmun, rímmel.