“O asombro reverencial que a ciencia pode proporcionar é unha das máis grandes experiencias da que é capaz a psique humana. É unha profunda paixón estética comparable á da música e a poesía máis sublimes. É, certamente, unha das cousas que fan que mereza a pena vivir, e faino da maneira máis efectiva, porque convéncenos de que o noso tempo de vida é finito”. (Richard Dawkins)
En realidade, este obradoiro é un club de lectura no que procuraremos, mediante textos breves, crear un tempo de diálogo sobre temas de divulgación científica para mentes curiosas.
Dedicamos a primeira sesión a falar de "Doggerland", a península que existía hai 18000 anos, cando o nivel do mar no norte de Europa era uns 122 metros máis baixo que o actual, nas coordenadas que hoxe corresponden ás illas británicas. De feito, elas son a parte máis alta dese antigo territorio que non foi anegada polo desxeo.
Aproveitamos para tratar o tema das migracións por terra e a consecuencia do forte parentesco xénetico entre as persoas do norte da península ibérica e os actuais habitantes de Irlanda e do Reino Unido.
Por suposto, insistimos na necesidade dunha percepción xeolóxica para comprender a paisaxe do presente. Hai 15000 anos a ría de Ferrol era un val. A lagoa de Doniños ten 3000 anos de antigüidade.
Na segunda sesión tratamos a evolución da especie humana desde a perspectiva da integración progresiva de diferentes tipos de intelixencia (xeral, lingüística, técnica, natural e social) para acadar a fluidez cognitiva que nos fixo seres culturais. A longa evolución da intelixencia humana que nos remonta catro millóns de anos, unha viaxe no tempo pasado desde o australopiteco ata o homo sapiens sapiens.
Nun momento do diálogo xurdiu un aspecto moi interesante : a mente e o cerebro.
Dedicaremos a terceira sesión á materia escura e á enerxía escura. Esa realidade misteriosa que non está composta por barións (do que están feitos os átomos), un 20% do Universo. E un 75% de enerxía escura que acelera a expansión do Cosmos. Apaixonante, só sabemos o que compón (átomos) a un 5% da materia-enerxía total.
O alumno Jaime Caneiro pediu tratar unha das ciencias sociais, a economía. Imos ler uns fragmentos da obra Los amos del mundo, para reflexionar sobre as diferentes formas de diñeiro (bancario, virtual) e coñecer o funcionamento básico do sistema económico capitalista no seu aspecto especulativo.
Dedicamos unha das sesións á mutación xenética que fixo posible acumular graxa no corpo dos australopitecos. Coas implicacións na evolución da especie humana e no modo de vida nas sociedades industriais avanzadas.
A obra de Lisa Randall, El descubrimento de Higgs, é a fonte para seleccionar uns fragmentos que nos permitan pensar sobre un dos decubrimentos máis senlleiros da ciencia física : unha partícula que nos fala do poder dos campos de enerxía para xerar masa.
No ámbito da filosofía da ciencia, o bosón de Higgs é un exemplo oportuno para tratar as diferenzas entre o racionalismo e o empirismo, entre a física matemática e a física experimental.
La nueva mente del emperador, obra do físico-matemático Roger Penrose, é a nosa referencia para tratar, mediante unha selección de textos, o tema da relación mente-cerebro.
Unhas páxinas da obra de Nicholas Carr serán obxecto de lectura para analizar a influencia das novas tecnoloxías sobre o cerebro, e as consecuencias no proceso de aprendizaxe.
No obradoiro do día 22 de maio faremos o diálogo construtivo sobre os efectos das novas tecnoloxías no ámbito da comunicación humana. O texto seleccionado da obra de Pascual Serrano trata a cuestión da movilización política.
Platón mandou poñer no pórtico da súa Academia : "Que non entre ninguén ignorante en xeometría". A historia da ciencia deulle a razón. A estrutura xeométrico-matemática é fundamental no ADN, nos adenovirus, nas proteinas, nos minerais, etc.
Para rematar a serie de lecturas científicas, durante o presente curso, o alumno Vicente Zapatero pediu tratar o tema da economía baseada nos recursos. Gunter Pauli, na súa obra Economía azul analiza cen casos prácticos que amosan a realidade dun sistema económico que aprende da ecoloxía.
Comezamos o obradoiro de lecturas científicas do ano académico 2014-2015, cun texto que trata sobre os problemas de alimentar a unha poboación futura de 9000 millóns de habitantes no planeta. Sería unha solución comer insectos ?
Na segunda sesión do obradoiro de lecturas científicas imos ler un artigo de Xurxo Mariño Alfonso, presente na súa obra Os dados do reloxeiro, que trata sobre os Cyborgs : persoas nas que o funcionamento fisiolóxico está axudado ou depende dun aparato mecánico ou electrónico.
Se busca “mujer intrépida” para parir un bebé neandertal.
Un biólogo de Harvard sugiere crear un grupo de neandertales en un país sin obstáculos legales, una posibilidad técnicamente dudosa y éticamente “horrorosa”, según otros expertos. 20/01/2013
Aproveitamos o artigo exposto en esmateria.com, unha excelente publicación de divulgación científica, para tratar a cuestión de clonar especies animais extinguidas, neste caso un homínido, e as súas implicacións éticas.
El hombre, la gente y sus neuronas espejo.
En esas células del cerebro está el origen de la capacidad de empatía hacia el otro, la vida en sociedad y la cultura. Su descubrimiento entronca con el pensamiento sociológico de José Ortega y Gasset. EL PAÍS. 18-AGO-2012.
Cuando el rojo suena a do.
Un sinestésico cruza diferentes sentidos en un mismo acto perceptivo.
EL PAÍS, 3-JUN-2014.
Cerebro de delincuente.
Las técnicas de neuroimagen identifican un área relacionada con la propensión a saltarse la ley.
Los científicos discrepan sobre la genética del comportamiento humano.
EL PAÍS. 27 - MAR - 2013.
Las ventajas del multilingüismo.
Quienes aprenden dos lenguas al mismo tiempo tienen más habilidades cognitivas.
EL PAÍS. 31 - MAR - 2014.
CAL É O INVENTO MÁIS IMPORTANTE DOS ÚLTIMOS 2000 ANOS ?
Imos comezar as sesións do ano 2015 cun artigo da obra de Xurxo Mariño, Po de estrelas. A nosa intención é dedicar o segundo trimestre ós diferentes aspectos do progreso tecnolóxico, un ámbito de coñecemento obrigatorio para calquera persoa interesada polo que acontece no mundo contemporáneo, os textos do obradoiro de lecturas científicas procurarán establecer relacións cos factores da análise : éticos, sociolóxicos, políticos, psicolóxicos, históricos, etc. Unha ponte para o diálogo das humanidades coa tecnoloxía.
“Lo que big data puede contar sobre tu culo” é un interesante artigo de Antonio Martínez Ron, publicado en www.jotdown.es, que nos vai servir para reflexionar sobre o control exercido pola “datificación”, mediante as novas tecnoloxías, dos nosos hábitos e costumes.
“Realidad virtual contra el racismo”, un artigo do xornal EL MUNDO (3-01-2015) que imos ler para analizar os diferentes aspectos dunha tecnoloxía con moito futuro.
Futuro contra futuro. EL CULTURAL. 26-9-2014
Con este artigo imos reflexionar sobre a seguinte cuestión : As novas tecnoloxías van facer unha sociedade futura mellor, ou o ser humano vai ser máis dependente e inútil?
Einstein non pensaba no futuro “porque chega moi pronto”. A retranca dos xenios.
¿Pueden las máquinas sustituir a la mitad de los trabajadores en activo?
Un estudio asegura que el 55 % de los empleos españoles actuales podrían ser automatizados en veinte años. Los expertos discrepan sobre los efectos en el mercado laboral. LA VOZ DE GALICIA. 11-02-2015.
Na lectura deste artigo imos analizar as implicacións, no mercado laboral, do uso das máquinas. As ciencias humanas (economía, psicoloxía e socioloxía) son o marco da nosa reflexión.
¿Qué estudiarán los que hoy son bebés?
Gestor del caos, sastre de nanotejidos... trabajos que aún no existen pero usan las matemáticas y la imaginación, los elementos que construyen los empleos del futuro. EL PAÍS. 27-12-2014.
Os avances científico-tecnolóxicos xerarán novos estudos e profesións. Facer prospectiva é necesario para tomar conciencia do cambio social que causarán as tecnoloxías futuras.
‘Iamus’, la máquina que quiere ser todos los compositores 14/07/2012 esmateria.com
Iamus, esta máquina de compoñer música clásica, é un exemplo moi interesante para pensar sobre a natureza da creatividade e da comunicación do feito artístico.
El robot HAL en '2001: Una Odisea del espacio', de Kubrick, un icono de la inteligencia artificial.
El reto de las máquinas pensantes EL MUNDO 18/01/2015
Terán as máquinas pensantes consecuencias apocalípticas? Ou van ser o medio para un desenvolvemento excepcional? Se pensan, e poden sentir, deberían posuír dereitos civís? Chegarán os seres humanos a ter empatía polos artefactos intelixentes?
¿Por qué somos tan obedientes?
Nos sometemos demasiado sumisamente a que nos digan qué pensar y qué hacer.
La verdadera rebeldía pasa por asumir nuestra responsabilidad personal y tomar la iniciativa.
EL PAÍS SEMANAL. 11-MAY-2014
Tres cosas que la ciencia te cuenta sobre el amor y quizá preferirías no saber
Muchos de los sentimientos y comportamientos relacionados con el amor están vinculados con mecanismos surgidos para mejorar nuestras posibilidades de supervivencia y esconden impulsos muy poco románticos.
esmateria.com 14-02-2014
¿Podemos controlar la realidad?
FILOSOFÍA HOY. MARZO 2015. Nº 41.
ENTREVISTA | Susana Martínez-Conde, Directora del Laboratorio de Neurociencia Visual del Barrow Neurological Institute
“Nuestro cerebro no nos permite ver la realidad tal como es”
La vista y la memoria nos engañan, pero, dadas las circunstancias, esa distorsión de la realidad es beneficiosa, según la neurocientífica gallega. Daniel Mediavilla. 04-04-2014. esmateria.com
¿El fin de la clase magistral?
El sistema insiste en que los alumnos memoricen datos que pueden encontrar en segundos. EL PAÍS. 08 MAR 2015.
Imos dialogar sobre algúns artigos desta interesante obra do divulgador científico Pere Estupinyá. Pertencen á sección titulada "Lagunas en el comportamiento humano".
Semmelweis, el mártir del lavado de manos
La Unesco reivindica la figura del médico húngaro que hace 170 años demostró que la falta de medidas higiénicas de los médicos transmitía enfermedades a sus pacientes. EL PAÍS. 24-ABR-2015
Hipatia, Giordano Bruno, Galileo, Miguel Servet, Semmelweis; son exemplos, entre outros moitos, do sacrifizo persoal de quen fixo progresar o coñecemento para beneficio da humanidade. Sen dúbida, na historia, dedicarse á ciencia é unha profesión perigosa.